AİLE KONUTU ŞERHİNİN TERKİNİ İSTEMİ

T.C.

DANIŞTAY

İDARİ DAVA DAİRELERİ GENEL KURULU

2013/4297 E.

2015/1187 K.

6.4.2015 T.

* AİLE KONUTU ŞERHİNİN TERKİNİ İSTEMİ (Boşanma Kararını İbraz Etmek Suretiyle - Başvurunun Reddine Dair İşlemin İptali İsteminin Görüm ve Çözümünün Adli Yargı Yerine Ait Bulunduğu/İstemin Tapu Kaydında Değişiklik Doğuracağı ve Aile Hukukundan Kaynaklandığı)

* BOŞANMA KARARINI İBRAZ EDEREK AİLE KONUTU ŞERHİNİN TERKİNİ İSTEMİ (Başvurunun Reddine Dair İşlemin İptali İsteminin Görüm ve Çözümünün Adli Yargı Yerine Ait Bulunduğu - İstemin Aile Hukukundan Kaynaklandığı ve Tapu Kaydında Değişiklik Doğuracağı)

* GÖREVLİ YARGI YERİ (Boşanma Kararını İbraz Etmek Suretiyle Aile Konutu Şerhinin Kaldırılması İsteminin Reddi - İstemin Tapu Kaydında Değişiklik Doğuracağı ve Aile Hukukundan Kaynaklandığı/Başvurunun Reddine Dair İşlemin İptali İsteminin Görüm ve Çözümünün Adli Yargı Yerine Ait Bulunduğu)
4721/m. 194, 1027
Tapu Sicili Tüzüğü/m. 78

ÖZET : Davacının, adli yargı yerince verilen boşanma kararından sonra, mâliki olduğu taşınmazın tapu kaydına eşinin istemi üzerine konulan aile konutu şerhinin terkin edilmesi istemli başvurusunun reddine dair işlemin iptali isteminin görüm ve çözümünün, söz konusu istemin tapu kaydında değişiklik doğurması ve aile hukukundan kaynaklanması sebebiyle adli yargı yerine ait bulunduğu gözetilmelidir.

İstemin Özeti : Danıştay Onuncu Dairesi'nin 23/01/2013 günlü, E:2008/3450, K:2013/323 Sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması, davacı tarafından istenilmektedir.
Savunmaların Özeti : Danıştay Onuncu Dairesince verilen kararın usul ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen nedenlerin, kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.
Danıştay Tetkik Hakimi Düşüncesi : Uyuşmazlık, davaya konu bireysel işlem ve davacının iddiaları birlikte değerlendirildiğinde, aile konutu şerhinin kim tarafından, nasıl terkin edilebileceğine; bu kapsamda, Genelgenin 5. maddesinde yer alan “bu konuda alınmış mahkeme kararı” ibaresinden ne anlaşılması gerektiğine ve Mahkemece verilmiş "boşanma kararının" bu çerçevede değerlendirilip değerlendirilemeyeceğine yönelik bulunmaktadır.

4721 Sayılı Yasa'nın yukarda belirtilen 194. maddesi uyarınca, aile konutunun, hak sahibi eş tarafından devri ve konut üzerindeki
hakların sınırlandırılması, diğer eşin açık rızasına bağlı bulunmaktadır. Bu rıza alınmadan konutla ilgili yapılan tasarruf işlemi geçersizdir. Bu geçersizliği, rızası gereken eş, konutun bu vasfını devam ettirmesi koşuluyla ancak evlilik birliği süresince ileri sürebilir. Esasen, evlilik ölümle veya boşanma yahut da iptal kararıyla sona ermiş ise, Türk Medeni kanunun 194. maddesinin “aile konutuna” sağladığı koruma da sona erer. Zira, taraflar arasındaki evlilik birliği, boşanma kararı ile “sona erdiğinden”, eşlerin bütün yaşam faaliyetlerini gerçekleştirdiği, yaşantısına buna göre yön verdiği, acı ve tatlı günleri içinde yaşadığı anılarla dolu bir alan olan aile konutu da bu özelliklerini kaybetmiştir. Bu itibarla, malik olan eşin aile konutu şerhinin terkinine yönelik mahkeme kararının yanında, bu karara gerek bulunmaksızın şerhi ilgili Tapu Sicil Müdürlüğüne sadece “boşanma kararını” ibraz ederek de terkin ettirebilmesi gerekmektedir.

Öte yandan, olayda, davacının mahkemece verilen boşanma kararını ibraz etmek suretiyle söz konusu aile konutu şerhinin kaldırılması için yaptığı başvurusunun reddine dair işlemin; davacının menfaatini etkileyen, kamu gücü kullanılarak, tek taraflı tesis edilmiş bir idari işlem olduğu sonucuna varıldığından söz konusu işlemin iptali istemiyle açılan davanın idari yargıda görülmesi gerekmektedir.

Bu durumda, boşanmaya dair mahkeme kararını ibraz etmek suretiyle aile konutu şerhinin terkini istemiyle yapılan başvurunun, eski eşin muvafakat etmesi veya bu konuda mahkeme kararı ibrazı halinde mümkün olduğu sebebiyle reddine dair bireysel işlem yönünden davanın idari yargıda görülmesine; 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu" konulu Genelgenin "Aile Konutu Şerhi" başlıklı kısmının 5. maddesinin son fıkrasında yer alan “bu konuda alınmış” ibaresinde hukuka uyarlık bulunmaması sebebiyle davaya konu işlemin iptaline karar verilmesi gerektiğinden, temyiz isteminin kabulüyle Daire kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca dosya incelendi, gereği görüşüldü:

KARAR : Dava; davacının, mâliki olduğu taşınmazın tapu kaydına eşinin istemi üzerine konulan aile konutu şerhinin terkin edilmesi istemli başvurusunun reddine dair 24.03.2008 tarih ve 154-1295 Sayılı işlem ile bu işlemin dayanağı olan Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Tasarruf İşlemleri Dairesi Başkanlığı'nın 11/06/2002 günlü, 2002/7 sayılı, "4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu" konulu Genelgesinin "Aile Konutu Şerhi" başlıklı kısmının 5. maddesinin son fıkrasında yer alan “bu konuda alınmış” ibaresinin iptali istemiyle açılmıştır.

Danıştay Onuncu Dairesinin 23/01/2013 günlü, E:2008/3450, K:2013/323 Sayılı kararıyla; 4721 Sayılı Yasa'nın 1027. maddesinde, ilgililerin yazılı rızaları olmadıkça, tapu memurunun, tapu sicilindeki yanlışlığı ancak mahkeme kararıyla düzeltebileceği; düzeltmenin, eski tescilin terkini ve yeni bir tescilin yapılması biçiminde olabileceği; Tapu Sicili Tüzüğünün 78. maddesinde de, tapu sicilinde terkinin, hak sahibinin veya yetkili makamın istemine ya da mahkeme kararına dayalı olarak yapılabileceği; 4787 Sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun'un 4. maddesinde ise, 4721 Sayılı Yasa'nın Üçüncü Kısım hariç İkinci Kitabından (Aile Hukuku) doğan dava ve işlerin aile mahkemelerinin görevine girdiğinin kurala bağlandığı; buna göre, uyuşmazlığın, davacının mâliki olduğu taşınmazın tapu kaydına eşinin istemi üzerine konulan aile konutu şerhinin terkin edilmesi istemli başvurusunun reddine dair 24/03/2008 günlü, 154-1295 Sayılı işlemin iptali istemine yönelik bölümünün görüm ve çözümünün, söz konusu istemin tapu kaydında değişiklik doğurması ve aile hukukundan kaynaklanması sebebiyle adli yargı yerine ait bulunduğu; davanın, 11/06/2002 günlü, 2002/7 Sayılı Genelgenin 5. maddesinin son fıkrasında yer alan “bu konuda alınmış” ibaresinin iptali istemine gelince; 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu'nun İkinci Kitabının (Aile Hukuku) Birinci Kısmında (Evlilik Hukuku) yer alan


"Evliliğin Genel Hükümleri" başlıklı bölümünün, "Aile Konutu" başlıklı 194. maddesinde, "Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça, aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini feshedemez, aile konutunu devredemez veya aile konutu üzerindeki hakları sınırlayamaz. Rızayı sağlayamayan veya haklı bir sebep olmadan kendisine rıza verilmeyen eş, hâkimin müdahalesini isteyebilir. Aile konutu olarak özgülenen taşınmaz malın maliki olmayan eş, tapu kütüğüne konutla ilgili gerekli şerhin verilmesini isteyebilir. Aile konutu eşlerden biri tarafından kira ile sağlanmışsa, sözleşmenin tarafı olmayan eş, kiralayana yapacağı bildirimle sözleşmenin tarafı hâline gelir ve bildirimde bulunan eş diğeri ile müteselsilen sorumlu olur." hükmüne yer verildiği;

Danıştay Birinci Dairesi tarafından incelenerek (12.10.2004 tarih ve E:2004/372, K:2004/263 Sayılı karar) yürürlüğe konulan Tapu Sicili Tüzüğü'nün “Temlik Hakkını Yasaklayan Şerhler İçin Aranacak Belgeler” başlıklı 57. maddesinin (d) bendinde, aile konutu şerhi için, tapu müdürlüklerince, konutun aile konutu olduğunu kanıtlayan muhtarlıktan ve varsa apartman yönetiminden alınmış belge ile vukuatlı nüfus kayıt örneği veya evlilik cüzdanının aranması gerektiği; davaya konu 2002/7 Sayılı Genelgenin 1. maddesinde, malik olmayan eşin talebi üzerine, evlilik birliğinin hukuken devam ettiğini kanıtlayan nüfus kayıt örneği ile bu konutta birlikte yaşantılarını sürdürdüklerini kanıtlayan muhtarlıktan alınmış belgenin ibrazı halinde, aile konutu şerhinin işlenmesi gerektiği; 5. maddesinde ise, şerhin malik olmayan eşin talebiyle işlenmesi halinde, yine malik olmayan eşin talebiyle; malik olmayan eşin ölümü ya da “bu konuda alınmış” mahkeme kararının ibrazı halinde, diğer eşin tek taraflı talebiyle terkin edileceği kurallarına yer verildiği; “Aile konutu”nun,

Türk hukukuna, 4721 Sayılı Yasa'yla giren bir kavram olduğu ve aile yaşantısına özgülenen yeri anlatmak amacıyla kullanıldığı; “Aile konutu şerhi”nin ise, eşlerden birinin mülkiyetinde olan taşınmazın aile yaşantısına özgülenmesi haline münhasır olarak, malik olmayan eşin, kendi bilgi ve rızası dışındaki hukuki muameleler sonucu mağdur olmasını önlemek amacıyla getirilen bir koruma tedbiri niteliğinde bulunduğu; eşlerin kiracı sıfatıyla ikamet ettikleri, ortak yaşantılarını sürdürdükleri ev de “aile konutu” sıfatına sahip olabilirken, aile konutu şerhinin yalnızca eşlerden birinin malik olduğu taşınmaz üzerine konulabildiği; bu şerhin konulması suretiyle, malik olan eşin taşınmazı üzerindeki tasarruf yetkisinin kullanımı, -evlilik birliğinin hukuken devam etmesi kaydıyla- malik olmayan eşin açık rızasının varlığına bağlandığı; bu rızanın bulunmaması halinde, mahkeme kararı dışında, söz konusu taşınmaz üzerinde kısıtlayıcı veya yükümlendirici herhangi bir işlem yapılamadığı; uyuşmazlığın, aile konutu şerhinin kim tarafından, nasıl terkin edilebileceğine; bu kapsamda, Genelgenin 5. maddesinde yer alan “bu konuda alınmış mahkeme kararı” ibaresinden ne anlaşılması gerektiğine yönelik olduğu; 4721 Sayılı Yasa'da tapu sicili işlemleri, konusuna göre tescil ve şerhler olarak iki ana başlıkta ele alındığı, anılan Yasa'nın 1009, 1010, 1011. maddelerinde tapu kütüğüne işlenecek şerhlere dair düzenlemelere yer verildiği; 1014. maddesinde, bir tescilin terkin edilmesi veya değiştirilmesinin, ancak bu kaydın kendilerine hak sağladığı kimselerin yazılı beyanı üzerine yapılabileceği; 1015. maddesinde, tescil, terkin ve değişiklik gibi tasarruf işlemlerinin yapılabilmesinin, istemde bulunanın, tasarruf yetkisini ve hukukî sebebi belgelemiş olmasına bağlı olduğu; 1027. maddesinde, ilgililerin yazılı rızaları olmadıkça, tapu memurunun, tapu sicilindeki yanlışlığı ancak mahkeme kararıyla düzeltebileceği; düzeltmenin, eski tescilin terkini ve yeni bir tescilin yapılması biçiminde olabileceği; tapu memurunun, basit yazı yanlışlıklarını, tüzük kuralları uyarınca re'sen düzelteceği; Tapu Sicili

Tüzüğünün 78. maddesinde de, tapu sicilinde terkinin, hak sahibinin veya yetkili makamın istemine ya da mahkeme kararına dayalı olarak yapılabileceğinin kurala bağlandığı; yukarda aktarılan hükümlerin incelenmesinden anlaşılacağı gibi; bir taşınmazın tapu sicil kaydında mevcut herhangi bir şerhin terkini, "kaydın kendilerine hak sağladığı kimselerin talebine" ya da "mahkeme kararına" bağlı bulunduğu; bu itibarla, Genelgenin 5. maddesinde yer alan “bu konuda alınmış mahkeme kararı” ibaresinden, aile konutu şerhinin terkinine yönelik kararın anlaşılması gerektiğinden, söz konusu kuralın, yukarda aktarılan mevzuata uygun olduğu; davacı tarafından, Genelgede yer alan "bu konuda alınmış mahkeme kararı" ibaresine, kesinleşmiş boşanma kararlarının da dahil olması gerektiği iddia edilmekte ise de; Medeni Yasa hükümlerini - genişletici yoruma tâbi tutmaksızın- uygulamakla görevli olan tapu idaresinin, anılan Yasayla tapu kaydındaki şerhi terkine yetkili olduğu belirlenen "hak (şerh) lehdarı talebi" ya da "terkine dair mahkeme kararı" haricinde, genişletici yorum suretiyle, kesinleşmiş boşanma kararının da terkin için yeterli olacağı yolunda düzenleme ve uygulama yapması mümkün olmadığından, davacının söz konusu iddiasına itibar edilmediği gerekçesiyle davanın 24/03/2008 günlü, 154-1295 Sayılı işleme yönelik kısmının görev yönünden reddine; 11/06/2002 günlü, 2002/7 Sayılı Genelgenin 5. maddesinin son fıkrasında yer alan “bu konuda alınmış” ibaresine dair kısmına yönelik olarak davanın reddine karar verilmiştir.
Davacı, anılan kararı temyiz etmekte ve bozulmasını istemektedir.

SONUÇ : Temyiz edilen kararla ilgili dosyanın incelenmesinden; Danıştay Onuncu Dairesince verilen kararın usul ve hukuka uygun bulunduğu, dilekçede ileri sürülen temyiz nedenlerinin kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı anlaşıldığından, davacının temyiz isteminin reddine, Danıştay Onuncu Dairesinin 23/01/2013 günlü, E:2008/3450, K:2013/323 Sayılı kararının onanmasına, kararın tebliğ tarihini izleyen 15 (onbeş) gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 06.04.2015 gününde oyçokluğu ile karar verildi.