BAŞKAN ARSLAN: BİREYSEL BAŞVURUNUN NİHAİ AMACI YENİ İHLALLERİN ÖNLENMESİDİR
Anayasa’nın 153. maddesinin Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcılığını açık ve kesin bir dilde düzenlediğine dikkat çeken Anayasa Mahkemesi Başkanı Zühtü Arslan, Anayasa Mahkemesi kararlarına uyma ve bu kararları değiştirmeksizin yerine getirme hususunda yargı dâhil hiçbir kuruma herhangi bir takdir yetkisi tanınmadığının veya bu konuda bir istisnaya yer verilmediğinin altını çizdi. Anayasa Mahkemesinin yargılama kararı verdiğinde derece mahkemelerinin bunu uygulamaktan başka seçenekleri olmadığına işaret eden Başkan Arslan “Mahkememizin kararlarında vurgulandığı üzere bu durum, bir tercih meselesi değil Anayasa ve kanundan kaynaklanan bir zorunluluktur.” dedi.
Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi tarafından finanse edilen “Anayasa Mahkemesinin Temel Haklar Alanındaki Kararlarının Etkili Şekilde Uygulanmasının Desteklenmesi” projesinin açılışı Ankara’da yapıldı. Proje açılışı ve “Türkiye’de Bireysel Başvurunun Dokuzuncu Yıldönümü” kapsamında bir de konferans gerçekleştirildi.
Açılış törenine Anayasa Mahkemesi Başkanı Zühtü Arslan, Yargıtay Başkanı Mehmet Akarca, Danıştay Başkanı Zeki Yiğit, Adalet Bakanı Abdulhamit Gül, Dışişleri Bakan Yardımcısı ve Avrupa Birliği Başkanı Faruk Kaymakçı, Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu Başkanı Nikolaus Meyer-Landrut, Avrupa Konseyi Ankara Program Ofisi Başkanı Cristian Urse, yüksek yargı organlarının üyeleri, sivil toplum kuruluşu temsilcileri, bürokratlar, hukukçular, akademisyenler ve yabancı konuklar katıldı. Avrupa Konseyi Genel Sekreter Yardımcısı Bjorn Berge programa Strazburg’tan çevrim içi bağlandı.
Programda saygı duruşunun yapılması, İstiklal Marşı’nın okunması ve Avrupa Birliği Marşı’nın dinlenmesinin ardından açış konuşmalarına geçildi.
AB Türkiye Delegasyon Başkanı Meyer-Landrut konuşmasında bireysel başvurudaki başarısı nedeniyle Anayasa Mahkemesini kutladı ve bireysel başvurunun iç hukuk yolu olarak insan haklarının korunmasında önemli bir araç olduğunu vurguladı. Dışişleri Bakan Yardımcısı ve Avrupa Birliği Başkanı Faruk Kaymakçı ise proje kapsamında Anayasa Mahkemesi içtihadı ve bireysel başvuru mekanizması konusunda farkındalığın artırılmasıyla hukuk sisteminin daha da güçleneceğini ifade etti. Avrupa Konseyi Genel Sekreter Yardımcısı Bjorn Berge, açıklanan İnsan Hakları Eylem Planı'nın iddialı bir program olduğunu ve Anayasa Mahkemesi kararlarının uygulanmasını da desteklediğini kaydetti.
Konuklara hitaben yaptığı konuşmada hukuk devletini güçlendirme yolundaki en önemli adımlardan birinin Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yolu olduğunu belirten Adalet Bakanı Abdulhamit Gül, herkesin Anayasa Mahkemesi kararlarına uymasının hukuk devletinin gereği olduğunu vurguladı.
Hukuk devleti bir söylemden ibaret değildir
Anayasa Mahkemesi Başkanı Zühtü Arslan açış konuşmasında yargı kararlarının icrasının, adil yargılanma sürecinin tamamlayıcı bir unsuru olduğuna işaret etti. Mahkeme kararlarının etkili bir şekilde uygulanmasının hukuk devletinin alametifarikalarından olduğunu ifade eden Başkan Arslan Anayasa Mahkemesinin, hukuk devletinin bir söylemden ibaret olmadığını, ihlal kararlarının icra edilmemesinin “hukukun üstünlüğü ilkesinin ve bu ilkenin temel alındığı anayasal düzenin ağır bir biçimde ihlali anlamına geldiğini” belirttiğini bildirdi.
Bireysel başvuru ülkemiz için büyük kazanımdır
Anayasa’da Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcılığını açık ve kesin bir dille düzenlendiğine dikkat çeken Başkan Arslan, Anayasa'nın 153. maddesinin son fıkrasında Anayasa Mahkemesi kararlarına uyma ve bu kararları değiştirmeksizin yerine getirme hususunda yargı dahil hiçbir kuruma herhangi bir takdir yetkisi tanınmadığını ve bu konuda bir istisnaya yer verilmediğini kaydetti.
Bireysel başvurunun ülkemiz ve insanımız açısından büyük bir kazanım olduğunun altını çizen Başkan Arslan, bu kazanımı etkili bir hak arama yolu olarak gelecek kuşaklara taşımanın başta Anayasa Mahkemesi olmak üzere tüm kurum ve kuruluşların ortak sorumluluğu olduğunu belirtti.
AYM’ye yapılan başvuru AİHM’e 47 ülkeden yapılandan daha çok
Konuşmasında bireysel başvuru konusunda yaşanan zorluklara değinen ve iş yüküyle ilgili karşılaştırmalı örnekler veren Başkan Arslan, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine kırk yedi ülkeden yapılan başvurudan daha fazlasının Anayasa Mahkemesine yapıldığına dikkat çekti. Başkan Arslan, Anayasa Mahkemesinin 1/3/2012 tarihinde verdiği kararda bireysel başvuru yolunun mahiyetine ilişkin önemli tespitler yaptığını belirterek bu tespitleri sıraladı. Başkan Arslan konuşmasında şunları vurguladı:
“Bireysel başvuru kurumunun nihai amacı, bireysel başvuru sonucu verilen kararların etkili bir şekilde uygulanması suretiyle yeni ihlallerin önlenmesidir. Bataklık metaforunu kullanacak olursak bireysel başvurunun hedefi tek tek sivrisinekleri yok etmek değil onları üreten bataklığı kurutmaktır.”
AYM’nin ihlal kararı aynı zamanda bir Anayasa’ya aykırılık tespitidir
Anayasa Mahkemesinin her ihlal kararının aynı zamanda bir Anayasa’ya aykırılık tespiti olduğunu kaydeden Başkan Arslan, tespit edilen aykırılığın giderilmesinin ve yeni aykırılıkların önlenmesinin devletin ilgili tüm kurum ve kuruluşlarının görevi olduğunu hatırlattı.
Proje AYM ile paydaşlar arasındaki diyaloğu geliştirecek
Konuşmasının sonunda dört yıllık uygulaması olan projenin Anayasa Mahkemesi ile paydaşlar arasındaki yapıcı diyaloğun geliştirilmesine ve bireysel başvurunun objektif etkisinin daha iyi anlaşılmasına çok önemli katkılar sağlayacağına inandığını dile getirerek emeği geçenlere teşekkür etti.
“Bireysel Başvuru Kararlarının Dönüştürücü Etkisi” Paneli
Başkan Arslan’ın konuşmasının ardından Proje Koordinatörü Sergey Dikman tarafından proje sunumu yapıldı.
Programın öğleden sonraki oturumlarında “Bireysel Başvuru Kararlarının Dönüştürücü Etkisi” paneli gerçekleştirildi. Panelin “Bireysel Başvuru Kararlarının Objektif ve Subjektif Etkisi” alt başlıklı ilk oturumunun moderatörlüğünü Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Hasan Tahsin Gökcan üstlendi. “Karşılaştırmalı Hukukta Bireysel Başvuru Kararlarının İcrası” başlıklı ikinci oturumun başkanlığını ise Anayasa Mahkemesi Üyesi Engin Yıldırım yaptı. Program Avrupa Konseyi İnsan Hakları Direktörü Cristophe Poirel ile Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Kadir Özkaya’nın kapanış konuşmalarıyla sona erdi.
Projenin Paydaşları ve Amacı
Katılım Öncesi Mali Yardım Programı çerçevesinde kabul edilen projenin tamamı Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi tarafından finanse ediliyor. Ana yararlanıcısı Anayasa Mahkemesi olan projenin paydaşları arasında Türkiye Büyük Millet Meclisi, mahkemeler, Türkiye Barolar Birliği, Adalet Akademisi, Hâkimler ve Savcılar Kurulu gibi kurumlar ve sivil toplum örgütleri yer alıyor.
Projeyle; hâkimlerin, savcıların, avukatların ve diğer paydaşların AİHM ve AYM içtihadına ilişkin farkındalıklarının arttırılması; AYM kararlarının uygulanması ve insan hakları alanındaki boşlukların etkin bir şekilde ele alınması; Türk mahkemeleri ve ilgili paydaşlarla AB’ye üye ülkelerin mahkemeleri ve AİHM arasındaki iş birliğinin güçlendirilmesi amaçlanıyor.
