BOŞANMA DAVASI - TEDBİR NAFAKASI İLE MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT İSTEMİ - HAKKANİYET İLKESİ

T.C.
YARGITAY
HUKUK GENEL KURULU
2022/2-770 E.
2023/185 K.
8.3.2023 T.

BOŞANMA DAVASI ( Tüm Dosya Kapsamı ve Delillere Göre Erkeğin Gayrimenkul İşiyle Uğraştığı Kendi Evinde Oturduğu İçin Kira Giderinin Bulunmadığı Üzerine Kayıtlı Dairesi ve Aracının Olduğu Buna Karşılık Kadının da Emekli Olduğu ve Emekli Maaşı Aldığının Anlaşıldığı - Evliliğin Boşanma ile Sonuçlanmasına Erkeğin Tam Kusurlu Davranışlarının Sebebiyet Verdiği/Mahkemece Hakkaniyet İlkesi Gözetilerek Daha Uygun Miktarda Tazminat ve Tedbir Nafakası Ödenmesine Hükmedilmesi Gereği )

TEDBİR NAFAKASI İLE MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT İSTEMİ ( Kusur Durumunun Değerlendirilmesinde Boşanmaya Sebep Olan Olaylarda Erkeğin Başka Biriyle Birlikte Olarak Sadakatsiz Davrandığı Evi Terk Ettiği Eşine Hakaretlerde Bulunduğu Kadın Eşin ise Kusurlu Davranışlarının Tespit Edilemediği/Evliliğin Boşanma ile Sonuçlanmasına Erkeğin Tam Kusurlu Davranışlarının Sebebiyet Verdiği - Kadın Eş Yararına Hükmedilen Maddi ve Manevi Tazminat Miktarları ile Tedbir Nafakasının Az Olduğu/Bu Nedenle Verilen Kararın Hatalı Olduğu )

HAKKANİYET İLKESİ ( Evliliğin Süresi Tarafların Ekonomik ve Sosyal Durumları Boşanmaya Yol Açan Olaylardaki Kusur Derecesi Paranın Alım Gücü Hakkaniyet İlkesi Tazminatların ve Nafakanın Nitelikleri İhlâl Edilen Mevcut ve Beklenen Menfaat Kişilik Haklarına Yapılan Saldırı Günün Ekonomik Koşulları Dikkate Alındığında Kadın Eş Yararına Hükmedilen Maddi ve Manevi Tazminat Miktarları ile Tedbir Nafakasının Az Olduğu/Mahkemece Hakkaniyet İlkesi Gözetilerek Daha Uygun Miktarda Tazminat ve Tedbir Nafakası Ödenmesine Karar Verilmesi Gerektiği )

4721/m.169,174

ÖZET : Dava, boşanma ve fer'ileri istemine ilişkindir.

Tüm dosya kapsamı ve delillere göre; erkeğin gayrimenkul işiyle uğraştığı, kendi evinde oturduğu için kira giderinin bulunmadığı, üzerine kayıtlı dairesi ve aracının olduğu, buna karşılık kadının da emekli olduğu ve emekli maaşı aldığı anlaşılmaktadır. Kusur durumunun değerlendirilmesinde ise; boşanmaya sebep olan olaylarda erkeğin başka biriyle birlikte olarak sadakatsiz davrandığı, evi terk ettiği, eşine hakaretlerde bulunduğu, kadın eşin ise kusurlu davranışlarının tespit edilemediği, evliliğin boşanma ile sonuçlanmasında erkeğin tam kusurlu davranışlarının sebebiyet verdiği görülmüştür. Hâl böyle olunca; evliliğin süresi, tarafların ekonomik ve sosyal durumları, boşanmaya yol açan olaylardaki kusur derecesi, paranın alım gücü, hakkaniyet ilkesi, tazminatların ve nafakanın nitelikleri, ihlâl edilen mevcut ve beklenen menfaat, kişilik haklarına yapılan saldırı, günün ekonomik koşulları dikkate alındığında kadın eş yararına hükmedilen maddi ve manevi tazminat miktarları ile tedbir nafakasının az olduğu, mahkemece hakkaniyet ilkesi gözetilerek daha uygun miktarda tazminat ve tedbir nafakası ödenmesine karar verilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

DAVA : Taraflar arasındaki boşanma davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.

Kararın taraf vekilleri tarafından istinaf edilmesi üzerine Bölge Adliye Mahkemesince, davacı kadının istinaf başvurusunun reddine, davalı erkeğin ise yoksulluk nafakasına ilişkin istinaf taleplerinin kabulüyle ilk derece mahkemesi kararın bu yönden kaldırılıp düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmasına karar verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesi kararı taraf vekillerince temyiz edilmesi üzerine Yargıtay 2. Hukuk Dairesince yapılan inceleme sonunda bozulmuş, Bölge Adliye Mahkemesi tarafından Özel Daire bozma kararına karşı direnilmiştir.

Direnme kararı davacı vekilince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan gündem ve dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

KARAR : I. DAVA

Davacı vekili dava dilekçesinde; tarafların 1998 yılında evlendiklerini, bu evlilikten ortak bir çocuklarının bulunduğunu, bu evliliğin davalının ikinci evliliği olduğunu, davacının ev hanımı olup Bayrampaşa'da bulunan ortak konutta oturduğunu, davalının üç ayı aşkın bir süredir müşterek konuta gelmediğini, müvekkilinin her zaman eşine karşı saygılı, anlayışlı, ve fazlasıyla fedakar bir eş olduğunu, davalının O. Plastik Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi'nin % 100 hissesine sahip olduğunu, şirket yetkilisi iken 29.08.2016 tarihinde bu şirketteki hissesinin tamamını annesi ...'ye devrettiğini, bu devrin evlilik birliğinden mal kaçırmaya yönelik olup muvazaalı devir olduğunu, davalının her telefon görüşmesinde davacıya ağır sözler söylediğini, onu rencide ettiğini, müvekkilini aldattığını, boşanmaya sebep olan olaylarda davalının kusurlu olduğunu ileri sürerek davanın kabulüyle tarafların boşanmalarına, 10.000,00 TL tedbir ve yoksulluk nafakasına, 400.000,00 TL maddi ve 500.000,00 TL manevi tazminata karar verilmesini talep etmiştir.

II. CEVAP

Davalı vekili cevap dilekçesinde; davacının iddialarının gerçeği yansıtmadığını, ev hanımı olarak üzerine düşen ailevi yükümlülüklerini yerine getirmediğini, müvekkilini sadece mali kaynak olarak gören ve eşi olarak üzerine düşen sorumlulukları yerine getirmeyen davacının boşanmaya neden olan olaylarda daha fazla kusurlu olduğunu, evlendikleri ilk günden beri davacının müvekkilinin ailesini istemediğini, müvekkilinin babası vefat ettiğinde mirasçıları olan anne ve kız kardeşlerinin murisin üzerine kayıtlı olan şirketi ve parasını müvekkiline bıraktıklarını, taraflar ayrı yaşamaya başladıktan sonra ortak çocuk ile önceki evliliğinden olan 23 yaşındaki kızını tanıştırdığını, davacının zina yönündeki beyanlarının hiçbirini kabul etmediklerini, talep edilen maddi ve manevi tazminat miktarının fahiş olduğunu, asıl kusurun davacıda olması nedeniyle davacının tazminat taleplerinin reddi ile tarafların boşanmalarına karar verilmesini savunmuştur.

III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI

İlk Derece Mahkemesi'nin 26.02.2018 tarihli ve 2016/747 Esas, 2018/134 Karar sayılı kararıyla; davalının davacı ile ortak çocuğu yazlığa götürüp bıraktıktan sonra eşinin ve oğlunun telefonlarına cevap vermediği, müşterek konuta gelmediği, davacının kredi kartını kullanıma kapattıktan sonra "O kart sana fazla bile" diyerek hakaret içeren sözler söylediği, eşini ve çocuğunu terk eden davalının özel okulda okuyan oğlunu okuldan aldığı, bundan sonra "ister devlet okulunda okusun ister okumasın umrumda değil" şeklinde ifadelerde bulunduğu, ... - ... Oteline yazılan müzekkereye verilen cevapta davalının ... isimli kadınla aynı odada konakladığı, yaşanan olaylar karşısında taraflar arasındaki evlilik birliğinin davalıdan kaynaklanan nedenlerle temelinden sarsıldığı gerekçesiyle davanın kabulüyle tarafların boşanmalarına, davacı kadın yararına dava tarihinden itibaren aylık 1.000,00 TL tedbir nafakasının davalıdan tahsili ile davacıya ödenmesine, nafakanın 06.10.2017 tarihinden itibaren aylık 500,00 TL'ye indirilmesine, karar kesinleştiğinde yoksulluk nafakası olarak devamına, ortak çocuk için aylık 800,00 TL tedbir nafakasına, 90.000,00 TL maddi ve 60.000,00 TL manevi tazminata karar verilmiştir.

IV. İSTİNAF

A. İstinaf Yoluna Başvuranlar

İlk Derece Mahkemesi'nin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuşlardır.

B. Gerekçe ve Sonuç

Bölge Adliye Mahkemesi'nin 16.12.2020 tarihli ve 2018/2236 Esas, 2020/1437 Karar sayılı kararı ile; evlilik birliği içerisinde iken başka bir kişi ile birlikte olarak sadakat yükümlülüğüne aykırı hareket eden, evi terk eden ve hakaret eden davalı erkeğin boşanmaya sebep olan olaylarda tam kusurlu olduğu, davacı kadından kaynaklanan herhangi bir kusurun varlığının ispat edilemediği, davalının eylemleri nedeni ile kişilik hakları saldırıya uğrayan davacı kadın lehine hükmedilen manevi tazminat miktarının hakkaniyete uygun kabul edildiği, davacı kadının emekli olup kendisine ait evi ve arabasının bulunduğu sabit olduğundan kadının yoksulluk nafakası talebinin reddine karar verilmesi gerektiği, açıklanan nedenlerle davacı kadının nafaka ve tazminatların miktarına, davalı erkeğin kusur tespiti, kadın lehine hükmedilen maddi-manevi tazminata ilişkin istinaf taleplerinin ayrı ayrı esastan reddine, davalı erkeğin yoksulluk nafakasına ilişkin istinaf talebinin kabulüyle nafakaya ilişkin İlk Derece Mahkemesi'nin 2. bendinin infazda tereddüt yaratmamak üzere kaldırılmasına karar verilmiştir.

V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ

A. Bozma Kararı

1. Bölge Adliye Mahkemesi'nin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekillerince temyiz isteminde bulunulmuştur.

2. Yargıtay 2. Hukuk Dairesinin 16.06.2021 tarihli ve 2021/3462 Esas, 2021/5017 Karar sayılı kararı ile;

"…1-Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuna uygun sebeplere ve özellikle delillerin takdirinde bir yanlışlık görülmemesine göre, davalı erkeğin tüm, davacı kadının ise aşağıdaki bentlerin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yersizdir.

2-)Tarafların tespit edilen ekonomik ve sosyal durumları, boşanmaya yol açan olaylardaki kusur dereceleri, paranın alım gücü, kişilik haklarına yapılan saldırı ile ihlâl edilen mevcut ve beklenen menfaat dikkate alındığında davacı kadın yararına takdir edilen maddi ve manevi tazminat azdır. Açıklanan sebeple, davacı kadın yararına daha uygun miktarda maddi ve manevi tazminat (TMK m. 174/1-2) takdiri gerekirken, yazılı şekilde hüküm kurulması doğru olmayıp, bozmayı gerektirmiştir.

3-)Tarafların gerçekleşen sosyal ve ekonomik durumlarına, nafakanın niteliğine, günün ekonomik koşullarına göre davacı kadın yararına takdir edilen tedbir nafakası azdır. Mahkemece Türk Medeni Kanunu'nun 4. maddesindeki hakkaniyet ilkesi de dikkate alınarak daha uygun miktarda nafakaya hükmedilmesi gerekir. Bu yön gözetilmeden yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve yasaya aykırı olup, bozmayı gerektirmiştir..." gerekçesiyle karar bozulmuştur.

B. Bölge Adliye Mahkemesince Verilen Direnme Kararı

Bölge Adliye Mahkemesi'nin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; önceki karar gerekçesi genişletilmek suretiyle direnme kararı verilmiştir.

VI. TEMYİZ

A. Temyiz Yoluna Başvuranlar

Bölge Adliye Mahkemesi'nin yukarıda belirtilen direnme kararına karşı süresi içinde davacı vekilince temyiz isteminde bulunulmuştur.

B. Temyiz Sebepleri

Davacı vekili; hükmün gerekçesiz olduğunu, kusurlu bulunan davalı lehine karar verildiğini, hükmedilen maddi ve manevi tazminat ile nafaka miktarının düşük takdir edilmesinin hakkaniyete aykırı olduğunu ileri sürerek kararın bozulmasını istemiştir.

C. Uyuşmazlık

Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; somut olayda, tarafların sosyal ve ekonomik durumları, kusur dereceleri, paranın alım gücü, kişilik haklarına yapılan saldırı ile ihlâl edilen mevcut ve beklenen menfaat, nafakanın niteliği ve hakkaniyet ilkesi dikkate alındığında davacı kadın yararına hükmedilen maddi ve manevi tazminat miktarları ile tedbir nafakası miktarının az olup olmadığı noktalarında toplanmaktadır.

D. Gerekçe

1. İlgili Hukuk

Türk Medeni Kanunu'nun “Geçici önlemler” başlıklı 169. maddesi şöyledir:

“Boşanma veya ayrılık davası açılınca hâkim, davanın devamı süresince gerekli olan, özellikle eşlerin barınmasına, geçimine, eşlerin mallarının yönetimine ve çocukların bakım ve korunmasına ilişkin geçici önlemleri re'sen alır”

Türk Medeni Kanunu'nun “Maddi ve manevi tazminat” başlıklı 174. maddesi şöyledir:

"Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddî tazminat isteyebilir.

Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir."

2. Değerlendirme

1. Ülkemizde iki aşamalı yargı sistemi uygulanmakta iken, 2004 yılında kabul edilen 5235 Sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun'un yürürlüğe girmesi ve HMK ile istinaf kanun yolu hükümlerinin düzenlenmesi, bu düzenlemeye uygun olarak 20.07.2016 tarihinde bölge adliye mahkemelerinin faaliyete başlaması ile üç aşamalı yargı sistemine geçilmiş bulunmaktadır.

2. Kural olarak, HMK'nın 361. maddesinde de kabul edildiği üzere; bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinden verilen temyizi kabil nihai kararlar ile hakem kararlarının iptali talebi üzerine verilen kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren iki hafta içinde temyiz yoluna başvurabilir. Aynı Kanun'un 362. maddesinde temyiz yoluna başvurulması mümkün olmayan kararlar düzenlenmiştir. Öncelikle eldeki davanın temyizi kabil kararlar kapsamında olduğu açıktır.

3. Yargıtayın bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinin ve ilk derece mahkemelerinin vermiş olduğu temyizi kabil kararların temyiz inceleme kapsamı HMK'nın 369. maddesinin birinci fıkrasında; “Yargıtay, tarafların ileri sürdükleri temyiz sebepleriyle bağlı olmayıp, kanunun açık hükmüne aykırı gördüğü diğer hususları da inceleyebilir.” şeklinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre Yargıtay, bölge adliye mahkemesi gibi istinaf sebepleri ve kamu düzeni ile sınırlı bir inceleme yetkisinden ziyade tarafların ileri sürdükleri temyiz sebepleri ile bağlı olmaksızın kanunun açık hükmüne aykırı gördüğü hususları inceleyebilir.

4. “Bozma sebepleri” HMK'nın 371. maddesinde;

“(1) Yargıtay, aşağıda belirtilen sebeplerden dolayı gerekçe göstererek temyiz olunan kararı kısmen veya tamamen bozar,

a-) Hukukun ve taraflar arasındaki sözleşmenin yanlış uygulanmış olması.

b-) Dava şartlarına aykırılık bulunması.

c-) Taraflardan birinin davasını ispat için dayandığı delillerin kanuni bir sebep olmaksızın kabul edilmemesi.

ç) Karara etki eden yargılama hatası veya eksikliklerin bulunması” şeklinde düzenlenmiştir. Bu sebeplerin bulunması durumunda Yargıtay bölge adliye mahkemesinin kararlarını gerekçesini göstererek bozabilecektir.” şeklindeki hüküm ile düzenleme altına alınmıştır.

5. Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 371/1-a maddesinde “Hukukun ve taraflar arasındaki sözleşmenin yanlış uygulanmış olması” bozma sebebi olarak gösterilmiştir. Temyiz yolunda, istinaf mahkemesi kararı hukuka uygunluk bakımından inceleme konusu yapılır. Temyiz, istinaf mahkemesi kararının hukuka aykırı olması nedenine dayanır. Bir hukuk kuralının uygulanmaması veya yanlış uygulanması hukuka aykırılıktır. Bu hâliyle hukukumuzda en önemli temyiz sebebi bir maddi veya usul hukuk kuralının olaya hiç uygulanmaması veya yanlış uygulanmış olmasıdır (HMK madde 371/a). Zira hâkim Türk hukukunu resen uygular (HMK madde 33). Hukuk deyimi Anayasayı, kanunları, kanunlara aykırı olmayan yönetmelik ve bunlara aykırı olmayan tüzükleri, örf ve adet hukukunu hatta olaya uygulanması gerekli bulunan yabancı mahkeme kararlarını da kapsamaktadır (Kuru, Baki; İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku, s. 706, 707, 708 vd).

6. Davanın temelini vakıalar oluşturur. Vakıa tarafların iddia ve savunmasını dayandırdığı olaylardır. HMK'nın 194, 119/e, f ve 129/d, e maddelerine göre taraflar dava ve cevap dilekçelerinde dayandıkları vakıaları, ispata elverişli şekilde somutlaştırmalıdırlar. Ayrıca tarafların dayandıkları delilleri ve hangi delilin hangi vakıanın ispatı için gösterildiğini açıkça belirtmeleri zorunludur. HMK'nın 25. maddesine göre, kanunda öngörülen istisnalar dışında, hâkim, iki taraftan birinin söylemediği şeyi veya vakıaları kendiliğinden dikkate alamaz ve onları hatırlatabilecek davranışlarda dahi bulunamaz. Ayrıca kanunla belirtilen durumlar dışında, hâkim, kendiliğinden delil toplayamaz. HMK'nın 187. maddesine göre, ispatın konusunu tarafların üzerinde anlaşamadıkları ve uyuşmazlığın çözümünde etkili olabilecek çekişmeli vakıalar oluşturur ve bu vakıaların ispatı için delil gösterilir. Aynı Kanun'un 189/4. maddesine göre ise bir vakıanın ispatı için gösterilen delilin caiz olup olmadığına mahkemece karar verilir. Yargıtay bu usul kurallarına aykırılık olması durumunda HMK'nın 371/c maddesinde düzenlenen “Taraflardan birinin davasını ispat için dayandığı delillerin kanuni bir sebep olmaksızın kabul edilmemesi” sebebine göre bölge adliye mahkemesinin kararını bozabilecektir.

7. İlk derece mahkemeleri ve bölge adliye mahkemeleri derece mahkemesi olup, Yargıtay ise denetim mahkemesidir ve derece mahkemelerince verilen ve temyizen önüne gelen kararların hukuka uygunluğunu denetlemekle görevlidir. Yargıtay hukuki denetim ve içtihat mercii olup, yasal süresi içerisinde ileri sürülmeyen yeni vakıalar ve deliller Yargıtay tarafından inceleme konusu yapılamaz, delil toplanamaz, temyizen gelen dosya ve içerisinde bulunan bilgi ve belgelerle karar verilir. Bununla birlikte mahkemenin vakıayı tespit ederken kanuna aykırı davranmış olması, örneğin taraflarca ileri sürülmeyen bir vakıanın resen dikkate alınarak hüküm verilmesi, vakıa tespitinin dosyadaki delillerle çelişkili olması, dosyada bulunan bir delil görmezden gelinerek karar verilmiş olması, maddi vakıa tespitinin akla aykırı bir konuya ilişkin bulunması, hâkimin mantık kurallarına aykırı bir maddi vakıa tespiti yapması ve bunun sonucunda da yanlış bir hukuki sonuca varması hâlinde pek tabi Yargıtay bu hatalı tespit ile bağlı olmayacak ve hatalı kararı denetleyecektir. Bunların yanı sıra Yargıtay maddi vakıalara bağlanan sonuçları da denetleyecektir. Bu kapsamda Yargıtay taraflar lehine veya aleyhine hükmedilen tazminatların miktarlarını da maddi vakıaya bağlanan sonuç niteliğinde bulunması nedeniyle denetlemekle yükümlüdür.

8. Yargıtayın asıl görevi, hukukun ülke içinde içtihat birliğini temin edecek şekilde uygulanmasını sağlamaktır. Yargıtayın kuruluş ve varlık sebebi olan bu önemli görevi dolayısıyla bütün mahkeme hükümlerini hukukun uygulanması bakımından kontrol edebileceğini ve bu kontrol yetkisinin mutlak olduğunu kabul zarureti vardır.

9. Hâkim önüne gelen bir uyuşmazlıkla ilgili maddi vakıaları tespit ettikten sonra hukuk alanındaki faaliyetine geçer. Bu faaliyet dört aşamadan oluşur ve her aşama hukuki niteliği haiz olduğundan Yargıtayın mutlak denetimine tabidir. Hâkim ilk önce usul hükümlerine uygun olarak tespit ettiği somut olaya ilişkin vakıalara uygulanacak hukuk kuralını tespit eder. Hâkim, tespit ettiği vakıalara uygulayacağı hukuk kuralının belirlemesinde yanılmışsa, buna dayanarak vereceği hükmün de yanlış olması kaçınılmazdır. İkinci aşamada hâkim, tespit ettiği hukuk kuralının gerçek ve doğru anlamını açıklar. Hâkim hukuk kuralının açıklanmasında (tefsirinde) hataya düşerse yapacağı hukuk uygulaması da yanlış olacaktır. Üçüncü aşamada hâkim bulduğu ve açıklayarak elle tutulur hâle getirdiği hukuk kuralında yer alan soyut vakıa ile davada tespit ettiği somut vakıayı karşılaştırarak vakıanın hukuki nitelendirmesini yapar (tavsif). Burada hâkimin yaptığı nitelendirme hukukun uygulanmasına ilişkindir. Hâkim, hukukun uygulanması alanında ilk üç aşamayı doğru olarak yürüttüğü takdirde nihayet mantıken varılan hukuki sonuç ortaya çıkar. Burada özellikle üzerinde durulması gereken husus; hâkimin “hukuki sonuca yönelik olarak kullandığı takdir hakkının bir hukuk meselesi” olduğu hususudur. Hâkim somut olaydaki hukuksal faaliyetin ilk üç aşamasını doğru olarak tamamladıktan sonra dördüncü aşamada vardığı hukuki sonucun “takdir hakkının” kullanılmış olduğu gerekçesiyle Yargıtay denetimine tabi olmadığı sonucuna varılamaz. Zira Yargıtayın maddi hukukun doğru olarak uygulanıp uygulanmadığı yönünden mutlak denetim yetkisi vardır. Takdir hak ve yetkisinin denetlenmesi de bir hukukilik denetimi olup Yargıtayın yetki alanında bulunduğu da muhakkaktır.

10. Boşanma nedeni ile oluşan maddi ve manevi tazminat istemeyi düzenleyen ve yukarıda anılan madde hükmü ile hâkim, boşanmaya sebep olan olaylarda kusursuz veya az kusurlu bulunan eş yararına tazminat ödenmesine karar vermek yetkisine sahiptir.

11. Maddi tazminat, kişinin malvarlığında iradesi dışında gerçekleşen azalmanın karşılığını oluşturan giderimdir (Türk Hukuk Lugatı, Ankara-2021 Baskı, Cilt-I, s. 746). Boşanma nedeniyle, mevcut veya beklenen menfaatleri zedelenen, kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun miktarda tazminat talep edebilir. Maddi tazminatın ön koşulu, talep edenin boşanma yüzünden mevcut veya beklenen menfaatlerinin zedelenmesi, boşanma ve maddi zarar arasında nedensellik bağının bulunmasıdır. Başka bir sebepten kaynaklı kayıplar maddi tazminat kapsamında yer alamaz. Mevcut menfaatlerin belirlenmesinde evliliğin taraflara sağladığı yararlar göz önünde bulundurularak tarafın maddi tazminat talebi değerlendirilir. Evliliğin boşanma ile sona ermesi hâlinde taraflar birliğin sağladığı menfaatlerden ileriye dönük olarak faydalanamayacaklardır. Beklenen menfaatler ise evlilik birliği sona ermeseydi kazanılacak olan olası çıkarları ifade eder.

12. Türk Medeni Kanunu'nun 174/2. maddesinde düzenlenen manevi tazminata boşanmaya sebep olan olayın, kişilik haklarına saldırı teşkil etmesi hâlinde hükmedilir (Türk Hukuk Lugatı, s. 763). Manevi zarar ise, insan ruhunda kişinin iradesi dışında meydana gelen acı, ızdırap ve elem olarak ifade edilmektedir. Manevi tazminat da, bozulan manevi dengenin yerine gelmesi için kabul edilen bir telafi şeklidir. Hukuka aykırı ve kusurlu bir davranış sonucu hakkı ihlâl edilenin zararının giderilmesi, menfaatinin denkleştirilmesi hukukun temel ilkesidir. Ancak TMK'nın 174/2. maddesi genel tazminat esaslarından ayrılmış, aile hukukunda getirilmiş, kendine özgü bir haksız fiil düzenlemesidir. Eşler arasındaki ilişkinin özelliği itibariyle burada manevi zararı tam olarak belirlemek zordur. Manevi tazminat miktarı, maddi olarak kesin bir miktar değildir. Manevi tazminat talep eden eşin ruhen uğramış olduğu çöküntü ile psikolojik olarak yaşamış olduğu sıkıntılara karşılık olarak onu rahatlatacak olan bir bedeldir. Bu özelliği nedeniyledir ki; yasa, menfaati zedelenen ve kişilik hakları ihlâl edilen eşe “uygun bir tazminat” verileceğini belirtmektedir. O hâlde hâkim; manevi tazminatın miktarını belirlerken, kişilik haklarına yapılan saldırının niteliği ile tarafların ekonomik ve sosyal durumları dikkate alınarak takdir hakkını kullanmalıdır.

13. Eşler arasında boşanma davası açılması hâlinde ise davaya bakan hâkim gerekli olan geçici önlemleri kendiliğinden almalıdır. TMK'nın “Geçici önlemler” başlıklı 169. maddesi uyarınca alınacak önlemlerden “barınma” Kanun'un 186/1 inci, “geçim” 185/3 üncü, “malların yönetimi” 215, 223, 242, 244, 262, 263, 264, 267 nci, “çocukların bakım ve korunması” 185/2. maddeleri ile düzenleme altına alınmıştır.

14. Bu düzenlemelere göre boşanma veya ayrılık davası hangi eş tarafından açılırsa açılsın hâkim dava tarihinden itibaren davanın devamı süresince istek olmasa bile Kanun'dan doğan alınması gerekli bu önlemlerin alınması için kendiliğinden harekete geçecektir. Zira evlilik birliğinin kurulması ile eşlerin birbirlerine karşı yukarıda ayrıntılarıyla açıklanan tüm hak ve yükümlülükleri, boşanma davası açılması ile değil, birliğin sona erme anına kadar devam etmektedir. Dolayısıyla boşanma davası açılsa da eşlerin birliğin giderlerine güçleri oranında emek ve malvarlıkları ile katılmak zorunlulukları doğal olarak devam ettiğinden hâkim; eşlerin ekonomik güçlerini, gelir ve giderlerini, mal varlıkları bulunup bulunmadığını varsa bunların değer ve gelirlerini araştırıp belirleyecek, çocukların hangi eş yanında olduğunu tespit edecek, bir eşin diğer eşe nafaka verip vermeyeceğini, verecekse ne miktar vereceğini, yine eşler ergin olmayan çocukların bakım, eğitim ve gözetimine birlikte özen göstermek zorunda olduklarından, çocuklar için de, çocuk yanında olmayan eşin, diğer eşe nafaka verip vermeyeceğini, verecekse miktarını saptamak zorundadır. Burada eşlerin her birinin “ekonomik gücü, mal varlığı ve geliri” diğer eşin yükümlülüğünü belirlemedeki bir ölçütten ibarettir. İşte boşanma veya ayrılık davasının açılma tarihinden, dava sonuçlanıncaya kadar devam edecek olan bu nafakaya tedbir nafakası denilmektedir. Boşanma kararının kesinleşmesi ile bu nafakalar koşulları var ise eş için yoksulluk, çocuk için ise iştirak nafakası olarak devam eder.

15. Türk Medeni Kanunu'nun 169. maddesi; yasal gerekçesinde de açıklandığı üzere 743 Sayılı Medeni Kanun'un 137. maddesinin sadeleştirilmiş şekli olup, herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. Dolayısıyla evvelden beri uygulanan bu hükme göre hâkim, davanın devamı süresince gerekli olan geçici önlemleri bu konuda bir talebin varlığını aramaksızın kendiliğinden almakla yükümlüdür. Geçici bir önlem niteliğindeki talebe bağlı olmaksızın takdir edilen tedbir nafakası kural olarak davanın başından itibaren, karar kesinleşinceye kadar hüküm altına alınır. Dolayısıyla, tedbir nafakası takdirine ilişkin kararın, davanın açıldığı tarih itibariyle tarafların ekonomik ve sosyal durumlarına ilişkin araştırma sonuçlarının dosyaya gelişini takiben hemen verilmesi gerekir. Bu aşamada tarafların kusur durumu belirlenemeyeceğine göre verilecek kararda kusur durumu bir ölçü olarak alınamayacağı gibi, nihai kararla belirlenen kusur durumu da tedbir nafakasının kaldırılmasını ya da iadesini gerektirmez. Zira tarafların “kusur durumu” hiçbir şekilde tedbir nafakasının takdirine etkili bir unsur değildir. Dahası Kanun'da, tedbir nafakası yönünden tarafların kusurlu olup olmamaları bir unsur olarak yer almamaktadır. Bu nedenle, hâkimin kusur durumuna bakmaksızın davanın en başında bu geçici önlemi alması ve buna bağlı olarak da tarafların ekonomik ve sosyal durumlarını tespit edip, uygun ve geçici nitelikte bir nafaka takdir etmesi bir zorunluluktur. Nitekim aynı ilkeler Hukuk Genel Kurulunun 02.11.2011 tarihli ve 2011/2-533 Esas, 2011/670 Karar sayılı kararı ile de benimsenmiştir.

16. Bu açıklamalar ışığında somut olaya bakıldığında tüm dosya kapsamı ve delillere göre; erkeğin gayrimenkul işiyle uğraştığı, kendi evinde oturduğu için kira giderinin bulunmadığı, üzerine kayıtlı dairesi ve aracının olduğu, buna karşılık kadının da emekli olduğu, 1.200,00 TL emekli maaşı aldığı anlaşılmaktadır. Kusur durumunun değerlendirilmesinde ise; tarafların 05.07.1998 tarihinde evlendikleri, boşanmaya sebep olan olaylarda erkeğin başka biriyle birlikte olarak sadakatsiz davrandığı, evi terk ettiği, eşine hakaretlerde bulunduğu, kadın eşin ise kusurlu davranışlarının tespit edilemediği, evliliğin boşanma ile sonuçlanmasında erkeğin tam kusurlu davranışlarının sebebiyet verdiği görülmüştür.

17. Hâl böyle olunca; evliliğin süresi, tarafların ekonomik ve sosyal durumları, boşanmaya yol açan olaylardaki kusur derecesi, paranın alım gücü, hakkaniyet ilkesi, tazminatların ve nafakanın nitelikleri, ihlâl edilen mevcut ve beklenen menfaat, kişilik haklarına yapılan saldırı, günün ekonomik koşulları dikkate alındığında kadın eş yararına hükmedilen maddi ve manevi tazminat miktarları ile tedbir nafakasının az olduğu, mahkemece hakkaniyet ilkesi gözetilerek daha uygun miktarda tazminat ve tedbir nafakası ödenmesine karar verilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

18. O hâlde, tedbir nafakası ile maddi-manevi tazminat bakımından Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulması gerekirken önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır.

19. Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır.

SONUÇ : Açıklanan sebeplerle;

Davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulüyle direnme kararının Özel Daire bozma kararında gösterilen nedenlerden dolayı 6100 Sayılı Kanun'un 371. maddesi gereğince BOZULMASINA,

İstek hâlinde temyiz peşin harcının yatırana geri verilmesine,

Dosyanın 6100 Sayılı Kanun'un 373. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca ... Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesine gönderilmesine,

08.03.2023 tarihinde oybirliğiyle kesin olarak karar verildi.