DAMGA SÜRESİ GEÇEN VE AYARI DOĞRU YAPILMAYAN ÖLÇÜ ALETLERİNİ KULLANANLARA YAPTIRIM ÖNGÖREN KURALLARIN İPTALİ

Anayasa Mahkemesi 4/3/2021 tarihinde E.2019/47 numaralı dosyada, 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu’nun 15. maddesinin birinci fıkrasının değiştirilen; (c) bendinin birinci cümlesinde yer alan “...damga süresi geçmiş...” ibaresinin ve (e) bendinin birinci cümlesinin Anayasa’ya aykırı olduklarına ve iptallerine, kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine karar vermiştir.

Dava Konusu Kurallar

Dava konusu kurallarda, damga süresi geçmiş ve ayarı doğru yapılmayan ölçü aletini kullanan kişiler yönünden yaptırım öngörülmektedir.

İptal Talebinin Gerekçesi

Dava dilekçesinde özetle; dava konusu kurallarla milyonlarca abonenin ilgili şirketlerin keyfî yaklaşımına bırakıldığı zira bazı dağıtım şirketlerinin damga sürelerinin dolduğu gerekçesiyle sayaçları değiştirebildikleri ve değiştirirken sökme, takma ve sayaç bedeli adı altında çeşitli ücretler aldıkları, ayarı doğru olmayan ölçü aletlerini kullanan kişiye uygulanacak yaptırım bakımından haksız cezalandırma ihtimalinin bulunduğu belirtilerek kuralların Anayasa’ya aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

Mahkemenin Değerlendirmesi

Ceza sorumluluğunun şahsiliği Anayasa’da güvence altına alınan ceza hukukunun temel ilkelerindendir. Dava konusu kurallar ilgileri nedeniyle Anayasa’nın 38. maddesi yönünden incelenmiştir.

Kurallarda belirtilen iki usulsüzlük türü de ilgili ölçü aleti üzerinde Kanun ve Yönetmelik’te sayılan muayene işlemlerinin yapılması sonucu tespit edilebilecek niteliktedir. Kanun’un 2. maddesinde gösterilen kapsamı da dikkate alındığında söz konusu muayene işlemlerinin teknik bilgi ve uzmanlık gerektirdiği anlaşılmaktadır.

Kurallarda idari yaptırımın muhatabı ölçü aletinin kullanıcısıdır. Bu durum ise günlük hayatında elektrik, doğal gaz, su gibi tüketim maddelerinin ölçü aletlerini kullanmakta olan sıradan ev tipi tüketicileri etkileyecek sonuçlar doğurabilir.

Kanun’da anılan tüketicilere ölçü aletlerinin muayenesini yaptırma sorumluluğunun yüklendiğine ilişkin herhangi bir açık hükme rastlanmamıştır. Nitekim Yönetmelik’in periyodik muayenenin düzenlendiği 6. maddesinde de ölçü aletinin muayenesini yaptırma sorumluluğu gaz, elektrik ve su sayaçları yönünden bu sayaçları dağıtım ağında kullanan dağıtım şirketlerine veya dağıtımdan sorumlu işletmelere bırakılmıştır.

Kanun koyucu dava konusu kuralları öngörmek suretiyle millî ekonominin gerekleri ve kamu yararıyla uyumlu biçimde ölçü aletlerinin doğru ayarlı olarak kullanılmasının sağlanmasını amaçlamıştır. Ancak damga süresi geçmiş veya ayarı bozuk ölçü aletini kullanan ve bu konuda herhangi bir yükümlülüğü ya da kusuru bulunmayan tüketici konumundaki kullanıcının yalnızca damga süresinin geçmiş olması veya ölçü aletinin ayarının bozuk olması nedeniyle idari bir cezaya maruz bırakılması başkasının fiilinden dolayı cezalandırılması sonucunu doğurmaktadır.

Tüketici konumundaki kullanıcının bu gibi hâllerde ölçü aletine ilişkin durumu bilmesi veya denetleyebilmesi beklenebilecek bir durum değildir. Bu itibarla kurallar tüketici konumunda bulunan kullanıcı yönünden cezaların şahsiliği ilkesini ihlal etmektedir.

Anayasa Mahkemesi açıklanan nedenlerle kuralların Anayasa’ya aykırı olduklarına ve iptallerine karar vermiştir. 

ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

>> Anayasa Mahkemesinin 4/3/2021 Tarihli ve E: 2019/47, K: 2021/16 Sayılı Kararı