İPOTEK İLİŞKİSİNDEN KAYNAKLANAN MENFİ TESPİT İSTEMİ - TÜKETİCİYLE AKDEDİLEN SÖZLEŞMELERDE YER ALAN HAKSIZ ŞARTLARIN KESİN OLARAK HÜKÜMSÜZ OLMASI

T.C.
YARGITAY
3. HUKUK DAİRESİ
2020/8138 E.
2021/4360 K.
20.4.2021 T.

İPOTEK İLİŞKİSİNDEN KAYNAKLANAN MENFİ TESPİT İSTEMİ ( Haksız Şartın Tüketiciyle Müzakere Edilmeden Sözleşmeye Dâhil Edilen ve Tarafların Sözleşmeden Doğan Hak ve Yükümlülüklerinde Dürüstlük Kuralına Aykırı Düşecek Biçimde Tüketici Aleyhine Dengesizliğe Neden Olan Sözleşme Şartları Olduğu -Tüketiciyle Akdedilen Sözleşmelerde Yer Alan Haksız Şartların Kesin Olarak Hükümsüz Olduğu )

TÜKETİCİYLE AKDEDİLEN SÖZLEŞMELERDE YER ALAN HAKSIZ ŞARTLARIN KESİN OLARAK HÜKÜMSÜZ OLMASI ( Sözleşmenin Haksız Şartlar Dışındaki Hükümleri Geçerliliğini Koruyacağı/Bu Durumda Sözleşmeyi Düzenleyenin Kesin Olarak Hükümsüz Sayılan Şartlar Olmasaydı Diğer Hükümlerle Sözleşmeyi Yapmayacak Olduğunu İleri Süremeyeceği - Bir Sözleşme Şartı Önceden Hazırlanmış ve Standart Sözleşmede Yer Alması Nedeniyle Tüketici İçeriğine Etki Edememişse O Sözleşme Şartının Tüketiciyle Müzakere Edilmediğinin Kabul Edileceği/Sözleşmeyi Düzenleyenin Bir Standart Şartın Münferiden Müzakere Edildiğini İddia Ediyorsa Bunu İspatla Yükümlü Olduğu )

HATALI DEĞERLENDİRME ( Olayda Tapu Müdürlüğünce Düzenlenmiş Olan İpotek Senedinin “Sözleşme Şartları” Başlıklı Bölümün 1. Maddesinin Haksız Şart Niteliğinde Olduğu - İlk Derece Mahkemesince Davanın Kabulüne Dair Verilen Karar Doğru Olduğundan Bölge Adliye Mahkemesince Davalının İstinaf Başvurusunun Esastan Reddine Karar Verilmesi Gerekirken Bölge Adliye Mahkemesince Yerinde Olmayan Gerekçe ile Davalının İstinaf Başvurusu Kabul Edilerek Kararın Kaldırılmasına Davanın Reddine Karar Verilmesinin Usul ve Yasaya Aykırı Olduğu/Kararın Bozulması Gerektiği )

6502/m. 5

2004/m. 72

ÖZET : Dava, ipotek ilişkisinden kaynaklanan menfi tespit istemine ilişkindir. Haksız şart; tüketiciyle müzakere edilmeden sözleşmeye dâhil edilen ve tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme şartlarıdır. Tüketiciyle akdedilen sözleşmelerde yer alan haksız şartlar kesin olarak hükümsüzdür.

Sözleşmenin haksız şartlar dışındaki hükümleri geçerliliğini korur. Bu durumda sözleşmeyi düzenleyen, kesin olarak hükümsüz sayılan şartlar olmasaydı diğer hükümlerle sözleşmeyi yapmayacak olduğunu ileri süremez. Bir sözleşme şartı önceden hazırlanmış ve standart sözleşmede yer alması nedeniyle tüketici içeriğine etki edememişse, o sözleşme şartının tüketiciyle müzakere edilmediği kabul edilir. Sözleşmeyi düzenleyen, bir standart şartın münferiden müzakere edildiğini iddia ediyorsa bunu ispatla yükümlüdür.

Olayda, Tapu Müdürlüğünce düzenlenmiş olan ipotek senedinin “sözleşme şartları” başlıklı bölümün 1. maddesi, haksız şart niteliğindedir. İlk derece mahkemesince davanın kabulüne dair verilen karar doğru olduğundan bölge adliye mahkemesince davalının istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmesi gerekirken bölge adliye mahkemesince yerinde olmayan gerekçe ile davalının istinaf başvurusu kabul edilerek kararın kaldırılmasına, davanın reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykırıdır. Açıklanan nedenlerle kararın bozulması gerekir.

DAVA : Taraflar arasında ilk derece mahkemesinde görülen menfi tespit davasının kabulüne dair verilen karar hakkında bölge adliye mahkemesi tarafından yapılan istinaf incelemesi sonucunda; davalı tarafın istinaf başvurusunun kabulüyle yeniden esas hakkında verdiği karar davacı vekili tarafından duruşmalı olarak temyiz edilmekle, duruşma günü olarak belirlenen 20/04/2021 tarihinde davacı vekili Av....ile davalı vekili Av. ... geldiler. Açık duruşmaya başlandı ve hazır bulunanların sözlü açıklamaları dinlenildikten sonra işin incelenerek karara bağlanması için saat 14.00'e bırakılması uygun görüldüğünden, belli saatte dosyadaki bütün kağıtlar okunarak, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlenip, gereği düşünüldü:

KARAR : Davacı, dava dışı ...'nin kullanmış olduğu konut kredisi nedeniyle davalı banka lehine tesis edilmiş olan ipotek ile birlikte bir taşınmaz satın aldığını, 12.01.2017 tarihinde dava dışı ...'nin kullanmış olduğu konut kredisi borcunu erken kapattığını, ipotek fek harcını ödediğini, bankanın 25.01.2017 tarih, 75 Sayılı ipotek fek yazısını düzenleyerek ... Tapu Müdürlüğüne gönderdiğini, davalı bankanın ipotek fek talebinin 01.02.2017 tarihinde yazı ekinde yetki belgesi ve imza sirküsü bulunmadığı gerekçesiyle reddedildiğini, davalı bankanın eksik olan imza sirküsü ve yetki belgesini tapuya göndermek yerine kendisini oyalamaya başladığını, davalı bankanın, kazanılmış hak teşkil eden ipotek fek beyanından tek taraflı olarak dönmesinin hukuken mümkün olmadığını belirterek ... mahallesi 107 ada 4 parsel, B blok, 4. Kat 5 numaralı bağımsız bölüm üzerine dava dışı ...'nin kullanmış olduğu konut kredisi nedeniyle davalı banka lehine 12.06.2014 tarih, 5353 yevmiye ile tesis edilmiş olan 284.000,00 TL bedelli ipotek nedeniyle borçlu olmadığının tespitine ve ipoteğin fekkine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

Davalı, davanın reddini dilemiştir.

İlk Derece Mahkemesince, davanın kabulü ile; davacının davalıya 284.000 TL borçlu olmadığının tespitine, dava konusu taşınmaz üzerinde davalı lehine tesis edilen ipoteğin fekkine karar verilmiş, davalı tarafından istinaf kanun yoluna başvurulmuştur.

... Bölge Adliye Mahkemesince; davalının istinaf başvurusunun kabulüne, incelenen mahkeme kararının usul ve yasaya uygun olmadığından kaldırılmasına, dosyada yeniden yargılama yapılmasına ihtiyaç duyulmadığından HMK'nun 353/1.b.2. maddesi uyarınca; davanın reddine karar verilmiş, karar davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir.

Davacı, dava dışı ...' den ipotekli bir taşınmaz satın aldığını, ipoteğin konuluş nedeninin çekilen konut kredisi olduğunu, taşınmazı devraldıktan sonra ipotek borcunu ödeyerek kapattığını, gerekli tüm harç ve masrafları yatırdıktan sonra davalıdan ipoteğin fekkini talep ettiğini, davalının önce talebini kabul ederek tapu müdürlüğünden ipoteğin fekkini talep ettiğini ancak tapunun eksiklikler nedeniyle bankanın talebini yerine getirmemesi üzerine, banka tarafından dava dışı satıcının bankaya olan farklı borçları olduğu gerekçesi ile ipoteğin fekkine yönelik talebinin kabul edilmediğini ileri sürerek ipotek nedeniyle borçlu olmadığının tespitini istemiş, davalı ise söz konusu ipoteğin dava dışı satıcının bankaya olan tüm borçlarının teminatı olduğunu, satıcının kefil olduğu ticari kredi borcunun halen devam ettiğini bu nedenle ipoteğin fekkine karar verilemeyeceğini savunmuştur. Mahkemece, usulüne uygun bilgilendirme ve ipotek devri yapılmadığı gerekçesi ile davanın kabulüne karar verilmiş, davalının istinaf başvurusu üzerine de bölge adliye mahkemesince ‘ ...tapuda kayıtlı, 12.06.2014 tarihli 0953 yevmiye numaralı, Tapu Müdürlüğünce düzenlenmiş olan ipotek senedinin “sözleşme şartları” başlıklı bölümün 1. maddesinde “...yapmış olduğu ya da ileride yapacağı...,kefil,...ve sair sıfatlarla imzasına havi olarak işleme kabul ettiği...mukavele, sözleşme, taahhütname...diğer her türlü sebepten doğmuş ve doğacak borçlarını...karşılamak üzere maliki bulunduğu yukarıdaki gayrimenkulünü banka lehine 1. dereceden ve fekki bankaca bildirilinceye kadar hüküm ifade etmek üzere süresiz olarak ipotek etmeyi kabul ettiğini” düzenlemesi yer almaktadır. Davalının savunmasında bahsettiği ticari kredi sözleşmesine satıcı (dava dışı ...), bu ipotek senedi düzenlenmeden çok önce kefil sıfatıyla imza atmış olup, ipotek senedinin yukarıda bahsedilen maddesine göre gayrimenkul üzerindeki ipotek ticari kredi sözleşmesine kefillikten doğan borcu da kapsamaktadır. Tapu kayıtlarının aleni olması nedeniyle, davacı satın aldığı taşınmaz üzerindeki bahsedilen sınırlandırmaları bilebilecek durumdadır. Somut uyuşmazlıkta ipotek senedi hükümleri karşısında, davalının davacıya karşı bir bilgilendirme yükümlülüğü olduğundan bahsedilemez. Davacının, satın aldığı taşınmaz üzerine konulan ipoteğin fekkine yönelik talebi, dava dışı satıcı ...'nin başka bir kredi sözleşmesi nedeniyle davalı bankaya olan yükümlülüğü devam ettiği' gerekçesiyle ilk derece mahkemesinin kararı kaldırılarak davanın reddine karar verilmiştir.

Dava tarihi itibariyle yürürlükte olan 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 5. maddesiyle sözleşmelerdeki haksız şart düzenlenmiş olup anılan kanun maddesinde ‘Haksız şart; tüketiciyle müzakere edilmeden sözleşmeye dâhil edilen ve tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme şartlarıdır. Tüketiciyle akdedilen sözleşmelerde yer alan haksız şartlar kesin olarak hükümsüzdür. Sözleşmenin haksız şartlar dışındaki hükümleri geçerliliğini korur. Bu durumda sözleşmeyi düzenleyen, kesin olarak hükümsüz sayılan şartlar olmasaydı diğer hükümlerle sözleşmeyi yapmayacak olduğunu ileri süremez. Bir sözleşme şartı önceden hazırlanmış ve standart sözleşmede yer alması nedeniyle tüketici içeriğine etki edememişse, o sözleşme şartının tüketiciyle müzakere edilmediği kabul edilir. Sözleşmeyi düzenleyen, bir standart şartın münferiden müzakere edildiğini iddia ediyorsa bunu ispatla yükümlüdür' denilmiştir. Somut uyuşmazlıkta; 12.06.2014 tarihli 0953 yevmiye numaralı, Tapu Müdürlüğünce düzenlenmiş olan ipotek senedinin “sözleşme şartları” başlıklı bölümün 1. maddesi, yukarıda açıklanan yasal düzenlemeler ışığında haksız şart niteliğindedir. Hal böyle olunca ilk derece mahkemesince davanın kabulüne dair verilen karar doğru olduğundan bölge adliye mahkemesince davalının istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmesi gerekirken bölge adliye mahkemesince yerinde olmayan gerekçe ile davalının istinaf başvurusu kabul edilerek kararın kaldırılmasına, davanın reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup, bozmayı gerektirir.

SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle, temyiz edilen kararın davacı yararına BOZULMASINA, 3.050 TL Yargıtay duruşması vekalet ücretinin davalıdan alınıp davacıya verilmesine, HMK'nın 373/2 maddesi uyarınca dava dosyasının kararı veren Bölge Adliye Mahkemesi'ne GÖNDERİLMESİNE, 20.04.2021 tarihinde oybirliği ile karar verildi.