İŞÇİLİK ALACAKLARININ TAHSİLİ İSTEMİ - YILLIK İZİN ÜCRETİNİN ALINMA ZAMANI

T.C.

YARGITAY

9. HUKUK DAİRESİ

2016/32079 E.

2020/16628 K.

24.11.2020 T.

İŞÇİLİK ALACAKLARININ TAHSİLİ İSTEMİ ( Davacı İş İlişkisi Devam Ederken Eldeki Dava ile İzin Alacağını Talep Etmiş Olup Bu Alacağın Dayanağı Olan Yıllık Ücretli İzin Hakkının İş İlişkisinin Sona Ermesi Hallinde İzin Ücretine Dönüştüğü - İşçinin İş İlişkisi Devam Ederken Kullanamadığı Yıllık İzinlerinin Ücretini Dava Yolu ile Alamayacağı Aksi Yöndeki Bireysel veya Toplu İş Sözleşmeleri Düzenlemelerinin de Geçerli Kabul Edilemeyeceği/Mahkemenin Normlar Hiyerarşisini Gözetmeksizin Sonuca Gitmesinin Bozmayı Gerektirdiği )

YILLIK İZİN ALACAĞI ( Yıllık İzin Hakkının Ücrete Dönüşmesi İçin İş Sözleşmesinin Feshinin Şart Olduğu - İşçinin İş Sözleşmesinin Devamı Süresinde Kullanmadığı Yıllık İzinlere Ait Ücreti İstemesinin Mümkün Olmadığı/Toplu İş Sözleşmesinde İş Kanununda Getirilen Düzenlemenin Aksine Kullanılmayan Yıllık İzin Ücretinin Aynen Ödeneceğinin Kararlaştırıldığı Gerekçesiyle Mahkemece Davacının Yıllık İzin Ücretine Hak Kazandığına ve Davanın Kısmen Kabulüne Karar Verilmesinin Hatalı Olduğu )

YILLIK İZİN ÜCRETİNİN ALINMA ZAMANI ( Davacı İş İlişkisi Devam Ederken Eldeki Dava ile İzin Alacağını Talep Etmiş Olup Bu Alacağın Dayanağı Olan Yıllık Ücretli İzin Hakkının İş İlişkisinin Sona Ermesi Halinde İzin Ücretine Dönüştüğü - Mahkemece Toplu İş Sözleşmesinde Kullanılmayan Yıllık İzin Ücretinin Aynen Ödeneceğinin Kararlaştırıldığı Gözetilerek Davacının Yıllık İzin Ücretine Hak Kazandığı Gerekçesiyle Davanın Kısmen Kabulüne Karar Verilmesinin İsabetsiz Olduğu )

4857/m.59

ÖZET : Dava, işçilik alacaklarının tahsili istemine ilişkindir.

Davacı iş ilişkisi devam ederken eldeki dava ile izin alacağını talep etmiştir. Bu alacağın dayanağı olan yıllık ücretli izin hakkı, iş ilişkisinin sona ermesi hallinde izin ücretine dönüşmektedir. Bu bağlamda işçi, iş ilişkisi (sözleşmesi) devam ederken kullanamadığı yıllık izinlerinin ücretini dava yolu ile alamaz. Yıllık izin hakkı anayasal temeli olan bir dinlenme hakkı olup, işçinin iş sözleşmesinin devamı sırasında ücrete dönüşmez ve bu haktan vazgeçilemez. Velhasıl bu hakkın niteliğinden ve düzenleniş biçiminden kaynaklı olarak aksi yöndeki bireysel veya toplu iş sözleşmeleri düzenlemeleri de geçerli kabul edilemez. Tüm bu nedenlerle; Mahkemenin normlar hiyerarşisi kuralını ve hakkın niteliğini gözetmeksizin sonuca gitmesi bozmayı gerektirmiştir.

DAVA : Taraflar arasında görülen dava sonucunda verilen kararın, temyizen incelenmesi taraflar vekillerince istenilmekle, temyiz taleplerinin süresinde olduğu anlaşıldı. Dava dosyası için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

KARAR : Davacı İsteminin Özeti:

Davacı vekili, davacının davalı Belediyede 2001 yılında çalışmaya başladığını, hafta içi 08.00 - 17.00 Cumartesi günleri 08.00 - 13.00 arası çalıştığını, hafta içi 1 saat dinlenme yaptığını, sendika üyesi olduğunu ve çalışmaya ilişkin tüm detayların toplu iş sözleşmesinde yer aldığını, mesailer sonrası ertesi sabah 08.00 e kadar ve Pazar günleri tüm gün nöbet tuttuğunu karşılığının ücret veya izin olarak verilmediğini, Haziran- Temmuz - Ağustos aylarında yol ıslama nöbeti tutuğunu, ancak ücretinin verilmediğini, çalışmalarının hafta tatillerinde , resmi-dini bayramlar ile genel tatil günlerinde devam ettiğini, 6772 Sayılı Kanun'un 1. maddesi gereği ilave tediye ücretini de alamadığını, idarece kimi çalışanlardan fazla mesai ücreti alacağı bulunmadığına dair taahhüt alındığını, bu uygulamanın nöbetlerin, hafta tatili ve bayram çalışmalarının varlığını ortaya koyduğunu, İş Teftiş Kurulu Başkanlığınca da bu doğrultuda rapor düzenlendiğinin bilindiğini, fazla çalışmalara ilişkin belge bulunduğundan hakkaniyet indirimi yapılmaması gerektiğini, alacak kalemlerini hesaplayamadıklarından bahisle belirsiz alacak davası açtıklarını iddia ederek fazla çalışma ücreti, ilave tediye, yıllık ücretli izin, hafta tatili ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacaklarının tahsilini talep etmiştir.

Davalı Cevabının Özeti:

Davalı vekili, iddia edildiği gibi nöbet tutulmadığını, nöbet çizelgesinde ismi bulunanların gerektiğinde ve yılda 2 defayı geçmemek üzere zabıta tarafından telefonla çağrıldığını, yılda 1 yada 2 kez yangına müdahale edildiğinin Belediye kayıtlarından anlaşıldığını, yol ıslama nöbetinin mesai saatleri içerisinde 16.00 - 17.00 arası yapıldığını, nöbet tutan personelin ertesi gün istirahat ettiğini, iki sene önce yangın durumu sebebiyle nöbetçilerin arandığını ancak telefonlarının kapalı olması sebebiyle ulaşılamadığından belediye başkanı ve muhtar dahil yangına müdahale edildiğini, bayram nöbetlerinin karşılığının izin olarak kullandırıldığını, buna ilişkin İş Kurumu müfettişlerinin raporu bulunduğunu, Cumartesi günleri 13.00 yerine 12.00 de işten çıkıldığını, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı raporunun iddiaları yalanladığını, Belediyenin Toplu İş Sözleşmesi hükümlerine uyduğunu, davacının alkol kullandığını, Çanakkale'de oturduğu için yol ıslama nöbeti tutmadığını savunarak davanın reddini talep etmiştir.

Mahkeme Kararının Özeti:

Mahkeme, toplanan kanıtlar ve bilirkişi raporuna dayanarak işe giriş bildirgesi ve hizmet döküm cetveli incelendiğinde davacının 08/11/2001 tarihinde çalışmaya başladığı ve halen çalıştığının anlaşıldığı, almış olduğu ücret, ücret bordrolarından tespit edildiği, Çanakkale Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğünün Teftiş raporunda itfaiye nöbetleri için üçer kişi belirlendiği, bu kişilerin işyerinde beklemediği, nadiren yaz aylarında icap üzerine çağrıldığı, karşılığında aynı hafta içinde ve çalışma saatleri içinde izin kullandırıldığı, haftalık çalışma süresinin 45 saati aşmadığı, hafta tatillerinde çalıştırılmadığı, 6772 Sayılı Yasadan kaynaklanan ilave tediye ücretlerinin 2008 ve öncesinde ödenmediği, işyerinde 01 Ocak,01 Mayıs ve 28 Ekim öğleden sonra çalışma olmadığı, diğer ubgt günlerinde çalışma olduğu, 2010 ve 2012 yıllarında bir kısım dini bayram çalışmaları için tahakkuk yapıldığı, diğer ubgt ücretlerinin ödenmediğinin anlaşıldığı, bu kapsamda dosyada davacının hak kazandığı ubgt ücreti hesaplandığı, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından düzenlenen 25/04/2013 tarih 9775-9811 numaralı inceleme raporunda mesai sonrası ve pazar günleri itfaiye nöbeti için günlük 3 kişinin belirlendiği, bu kişilerin işyerinde beklemediği, telefon ile yapılan icap üzerine gelip çalıştıkları, işçilerin itfaiye nöbetlerinde nadir olarak özellikle yaz aylarında çağrılarak çalıştırıldıkları, tutulan itfaiye nöbetleri karşılığında aynı hafta içinde ve çalışma saatleri içinde izin kullandırıldığı, söz konusu işçilerin haftalık çalışma sürelerinin kanunda belirtilen haftalık 45 saati aşmadığının belirtildiği, bu rapora karşı taraflarca herhangi bir itirazda bulunulmadığı, tanık beyanlarından davacı ve diğer işçilerin Haziran, Temmuz, Ağustos aylarında nöbetleşe yol ıslama işi yaptığı, ıslatılan yerin 1 km kadar olduğu, genelde mesai sonrası gün batımına doğru yapıldığı ve maksimum 1 saat sürdüğü, dosya kapsamından bir işçinin ayda 4 kez yol ıslatma nöbetinde çalışmış olabileceği anlaşıldığından bu kapsamda davacının fazla mesai ücretinin hesaplandığı, 6772 Sayılı Kanun'un 1.maddesinde Devlet ve ona bağlı kurumların hangileri olduğu, ayrıca yararlanacak kişilerin açıkça belirtildiği, davacı öncesinde Kumkale Belediyesinde çalıştığından Belediyenin 6772 Sayılı Kanun kapsamında kalan bir kuruluş olması sebebi ile iş sözleşmesi ile çalışan işçiye ilave tediye alacağından yararlandırılmasının gerektiği, aynı Kanunun 3.maddesi gereği işçiye ödenmesi gereken yıllık ilave tediye miktarı 52 günlük çıplak ücret olduğu, bu kapsamda davacının hak kazandığı ilave tediye ücreti davalı tarafın zaman aşımı defi ve yine davacı tarafın talep dilekçesi nazara alınarak hüküm altına alındığı, yıllık izin ücreti alacağı aktin feshi ile muaccel hale geldiği, ancak toplu iş sözleşmesinde İş Kanununda getirilen düzenlemenin aksine kullanılmayan yıllık izin ücretinin aynen ödeneceğinin kararlaştırılmasıyla davacının yıllık izin ücretine hak kazandığı gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar vermiştir.

Temyiz:

Kararı taraflar vekilleri temyiz etmiştir.

Gerekçe:

1-)01.10.2011 tarihinde yürürlüğe giren 6100 Sayılı Kanunu'nun 107. maddesiyle, mülga 1086 Sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nda yer almayan yeni bir dava türü olarak belirsiz alacak ve tespit davası kabul edilmiştir.

6100 Sayılı Kanun'un 107. maddesinin 1. fıkrasına göre, “Davanın açıldığı tarihte alacağın miktarını yahut değerini tam ve kesin olarak belirleyebilmesinin kendisinden beklenemeyeceği veya bunun imkânsız olduğu hâllerde, alacaklı, hukuki ilişkiyi ve asgari bir miktar ya da değeri belirtmek suretiyle belirsiz alacak davası açabilir”.

6100 Sayılı Kanun'un 107. maddenin 2. fıkrasında, karşı tarafın verdiği bilgi veya tahkikat sonucu alacağın miktarı veya değerinin tam ve kesin olarak belirlenebilmesinin mümkün olduğu anda davacının, iddianın genişletilmesi yasağına tâbi olmaksızın davanın başında belirtmiş olduğu talebini artırabileceği hüküm altına alınmış, madde gerekçesinde de "karşı tarafın verdiği bilgiler ve sunduğu delillerle ya da delillerin incelenmesi ve tahkikat işlemleri sonucu (örneğin bilirkişi ya da keşif incelemesi sonucu)" belirlenebilme hali açıklanmıştır.

Davanın belirsiz alacak davası şeklinde açılabilmesi için, davanın açıldığı tarih itibariyle uyuşmazlığa konu alacağın miktar veya değerinin tam ve kesin olarak davacı tarafça belirlenememesi gereklidir. Belirleyememe hali, davacının gerekli dikkat ve özeni göstermesine rağmen miktar veya değerin belirlenmesinin kendisinden gerçekten beklenilmemesi durumuna ya da objektif olarak imkânsızlığa dayanmalıdır. Davacının alacağının miktar veya değerini belirleyebilmesi için elinde bulunması gerekli bilgi ve belgelere sahip olmaması ve bu belgelere dava açma hazırlığı döneminde ulaşmasının da (gerçekten) mümkün olmaması ve dolayısıyla alacağın miktarının belirlenmesinin karşı tarafın elinde bulunan bilgi ve belgelerin sunulmasıyla mümkün hale geleceği durumlarda alacak belirsiz kabul edilmelidir. Alacağın miktarının belirlenebilmesinin hâkimin takdirine bağlı olduğu durumlarda hukuki imkânsızlık söz konusu olur. Bu durumda davacı alacaklı, hâkimin takdir yetkisini nasıl kullanacağını bilemeyeceği için davanın açıldığı tarihte alacağının miktarını belirleyebilecek durumda değildir.

Sırf taraflar arasında alacak miktarı bakımından uyuşmazlık bulunması, talep sonucunun belirlenmesinin davacıdan beklenemeyecek olması anlamına gelmez. Önemli olan objektif olarak talep sonucunun belirlenmesinin davacıdan beklenemeyecek olmasıdır.

Alacağın hangi hallerde belirsiz, hangi hallerde belirli veya belirlenebilir olduğu hususunda kesin bir sınıflandırma yapılması mümkün olmayıp, her bir davaya konu alacak bakımından somut olayın özelliklerinin nazara alınarak sonuca gidilmesi gereklidir. İş yargılamasında sıklıkla davaların yığılması söz konusu olmakla alacağın belirsiz olma kriterleri her bir talep için ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Diğer yandan, aynı dava dilekçesinde talep yığılması şeklinde bazı alacaklar için belirsiz alacak davası bazıları için kısmi dava açılmasına yasal bir engel bulunmamaktadır.

Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti ve ücret alacakları işçi tarafından bilinmekle kural olarak belirsiz alacak davasına konu edilmez. Ancak hesabın unsurları olan sosyal hakların (ayni olarak sağlanan yemek yardımı gibi) miktarının belirlenmesi işveren tarafından sunulacak belgelere göre belirlenecek ise, kıdem ve ihbar tazminatı belirsiz alacak davasına konu edilebilir.

Madde gerekçesinde "Alacaklının bu tür bir dava açması için, dava açacağı miktar ya da değeri tam ve kesin olarak gerçekten belirlemesi mümkün olmamalı ya da bu objektif olarak imkânsız olmalıdır. Açılacak davanın miktarı biliniyor yahut tespit edilebiliyorsa, böyle bir dava açılamaz. Çünkü, her davada arandığı gibi, burada da hukukî yarar aranacaktır, böyle bir durumda hukukî yararın bulunduğundan söz edilemez. Özellikle, kısmî davaya ilişkin yeni hükümler de dikkate alınıp birlikte değerlendirildiğinde, baştan tespiti mümkün olan hâllerde bu yola başvurulması kabul edilemez." şeklindeki açıklamayla, alacağın belirli veya belirlenebilir nitelikte olması durumunda, belirsiz alacak davası açılarak bu davanın sağladığı imkânlardan yararlanmanın mümkün olmadığına işaret edilmiştir. Şu halde davanın açıldığı tarihte alacağın miktarı yahut değeri belirlenebilir durumda ise, dava şartı yokluğundan davanın usulden reddine karar verilmelidir. Burada hukuki yarar eksikliğinin tamamlanabilir dava şartı olmadığı sonucuna varılmıştır. 7251 Sayılı Kanun ile 107. maddede yapılan değişiklikler şartları olmadığı halde açılan belirsiz alacak davasında davacıya süre verilerek hukuki yarar eksikliğini tamamlama imkânı tanımamaktadır. Dairemizce sözü edilen düzenleme, şartları mevcut olan belirsiz alacak davasında yapılan yargılama ile alacağın belirli hale gelmesi durumunda hâkimin geçici talep sonucunu kesin talep sonucuna dönüştürmesi için alacaklıya süre vermesi gerektiği yönünde değerlendirilmiştir.

Hukuk devletinin asli unsurları arasında yer alan hukuki belirlilik veya güvenlik ilkesi, hukuki durumlarda belirli bir istikrarı temin etmekte ve kamunun mahkemelere güvenine katkıda bulunmaktadır. Birbiriyle uyuşmayan mahkeme kararlarının sürüp gitmesi, yargı sistemine güveni azaltarak, yargısal bir belirsizliğe yol açabilir (AİHM, Nejdet Ş. ve Perihan Şahin/Türkiye, B. No: 13279/05, 20.10.2011, § 57).

Kişilerin hukuki güvenliğini sağlamayı amaçlayan hukuki güvenlik ilkesi, hukuk normlarının öngörülebilir olmasını, bireylerin tüm eylem ve işlemlerinde Devlete güven duyabilmesini, Devletin de yasal düzenlemelerinde bu güven duygusunu zedeleyici yöntemlerden kaçınmasını gerekli kılar. Belirlilik ilkesi ise, yalnızca yasal belirliliği değil, daha geniş anlamda hukuki belirliliği ifade etmektedir. Yasal düzenlemeye dayanarak erişilebilir, bilinebilir ve öngörülebilir gibi niteliksel gereklilikleri karşılaması koşuluyla, mahkeme içtihatları ve yürütmenin düzenleyici işlemleri ile de hukuki belirlilik sağlanabilir. Hukuki belirlilik ilkesinde asıl olan, bir hukuk normunun uygulanmasıyla ortaya çıkacak sonuçların o hukuk düzeninde öngörülebilir olmasıdır (AYM, 23.12.2015, 15-118).

Farklı kararların aynı mahkemeden çıkmış olması tek başına, adil yargılanma hakkının ihlali anlamına gelmez Değişik yönlerde kararlar verilmesi ihtimali, Yargıtay ve Danıştay gibi çeşitli yüksek mahkemelerden oluşan yargı sistemimizin kaçınılmaz bir özelliği olarak kabul edilmelidir. Diğer yandan, bireylerin makul güvenlerinin korunması ve hukuki güvenlik ilkesi, içtihadın değişmezliği şeklinde bir hak bahşetmez. Mahkeme içtihatlarındaki değişme yargı organlarının takdir yetkisi kapsamında kalmakta olup, böyle bir değişiklik özü itibarıyla, önceki çözümün tatminkâr bulunmaması anlamına gelir. Ancak, aynı hususta daha önce çıkan kararlardan farklı bir hüküm kurulması halinde, mahkemelerce, bu farklılaşmaya ilişkin makul bir açıklama getirilmesi gerekmektedir. Yüksek mahkemelerin oynaması gereken rol tam da yargı kararlarında doğabilecek içtihat farklılıklarına bir çözüm getirmektir. Bununla birlikte, yeni kabul edilmiş bir yasanın yorumlanmasında olduğu gibi, bazı hallerde içtihadın müstakar hale gelmesinin belirli bir zamana ihtiyaç duyacağı açıktır (AYM, 06.01.2015, B.No: 2013/6932).

İçtihat değişikliğinin sürpriz karar yasağı çerçevesinde de değerlendirilmesi gerekir. Sürpriz karar, ilgilinin yargılamanın o ana kadarki seyrine göre, haklı olarak beklemediği, umulmadık bir kararla karşılaşmasıdır. Sürpriz karar yasağı ise, yargılamanın adil ve hakkaniyete uygun şekilde yürütülmesi durumunda tarafların öngöremedikleri bir kararla karşılaşmamalarını ifade eder. Sürpriz karar yasağı, hukukun gelişimine ve yeni şartlara uyarlanmasına engel olacak mutlak bir yasak olarak anlaşılmamalıdır. Şüphesiz mahkemeler yeni içtihatlar geliştirebilirler, önceki içtihatlardan farklı bir karar verilebilir, hatta yeni ve özelikle somut olayda ortaya çıkan hukuki durum bunu gerekli kılabilir. Ayrıca belirtmek gerekir ki, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 33. maddesi gereğince hâkimin hukuku kendiliğinden uygulaması söz konusu olduğunda sürpriz karar yasağının ihlalinden söz edilemez. Bununla birlikte mevcut içtihatlar dışında yeni bir görüş benimsenecekse, öncelikle tarafların bu konuda bilgilendirmesi gerekir (ÖZEKES, M., Medeni Usul Hukukunda Hukuki Dinlenilme Hakkı, Ankara 2003, s. 185 vd.).

Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu'nun 07.07.2020 tarih ve 173 Sayılı kararı ile aynı uyuşmazlıkların temyiz incelemesini yapmakla görevli 22.Hukuk Dairesinin kapatılması ve tüm işlerinin dairemize devredilmesi üzerine, belirsiz alacak davası ile ilgili yeniden yapılan değerlendirmeler sonucunda yukarıda belirtilen ilkeler kabul edilmiştir. Dairemizin daha önce belirsiz alacak davasına ilişkin uygulaması benimsenen yeni ilkelerden farklılık arz etmekteydi. Örneğin, hukuki yararın tamamlanabilir dava şartı olduğu; hukuki yarara ilişkin dava şartının eksik olması halinde davanın hemen reddedilmemesi; davacıya süre verilerek dava şartının tamamlattırılması gerektiği yönünde uygulama yapılmaktaydı. Dairemizin belirsiz alacak davası ile ilgili yukarıda belirtilen yeni ilkelerinin hemen uygulamaya konulması, dairenin önceki görüşüne güvenerek dava açanlar yönünden hukuki güvenlik, hukuki belirlilik, hukuki öngörülebilirlik ve sürpriz karar yasağı ilkelerinin ihlaline yol açacaktır. Bu sebeple, benimsenen yeni görüşün Yargıtay Kararları Dergisi ya da başkaca yollarla duyurulmasından itibaren makul bir süre sonra uygulamaya konulması, dairenin görüşüne güvenilerek açılan davalarda ise, önceki uygulamaya devam edilmesi uygun görülmüştür.

Somut uyuşmazlıkta, davacı tarafça belirsiz alacak davası açılmıştır. Ancak yukarıda açıklandığı üzere Dairemiz tarafından daha önce verilen kararlarda hukuki yarar yokluğu sebebiyle dava şartı yokluğuna bağlı davanın reddi kararları verilmediğinden dairenin önceki görüşüne güvenilerek belirsiz alacak davası şeklinde açılan bu davada belirtilen husus bozma nedeni yapılmamıştır.

2-)Dosyadaki yazılara, toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere göre, tarafların aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.

3. Taraflar arasında uyuşmazlık davacı işçinin kullandırılmayan izin sürelerine ait ücretlere hak kazanıp kazanmadığı noktasında toplanmaktadır.

4857 Sayılı İş Kanununun 59. maddesinde, iş sözleşmesinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde, işçiye kullandırılmayan yıllık izin sürelerine ait ücretlerin son ücret üzerinden ödeneceği hükme bağlanmıştır. Yıllık izin hakkının ücrete dönüşmesi için iş sözleşmesinin feshi şarttır. Bu noktada ilişkinin sona erme şeklinin ve haklı olup olmadığının önemi bulunmamaktadır.

İşçinin işe iade davası açması durumunda, izin ücretinin talep edilip edilemeyeceği davanın sonucuna göre belirlenmelidir. Gerçekten işçinin dava sonucu işe başlatılması durumunda önceki fesih ortadan kalkmış olmakla ve iş ilişkisi devam ettiğinde 4857 Sayılı İş Kanununun 59. maddesi uyarınca izin ücreti istenemez. İşçinin işe başvurusuna rağmen yasal bir aylık işe başlatma süresi içinde işe alınmaması halinde ise işe başlatmama anı fesih tarihi olarak kabul edildiğinden, izin alacağı bu tarihte muaccel olur.

Yıllık izinlerin kullandırıldığı noktasında ispat yükü işverene aittir. İşveren yıllık izinlerin kullandırıldığını imzalı izin defteri veya eşdeğer bir belge ile kanıtlamalıdır. Bu konuda ispat yükü üzerinde olan işveren, işçiye yemin teklif edebilir.

Aktin feshi halinde kullanılmayan yıllık izin sürelerine ait ücret işçinin kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Böylece, iş sözleşmesinin feshinde kullanılmayan yıllık ücretli izin hakkı izin alacağına dönüşür. Bu nedenle zamanaşımı da, iş sözleşmesinin feshinden itibaren işlemeye başlar.

4857 Sayılı İş Kanununun 54. maddesinde, yıllık ücretli izine hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçilerin, aynı işverenin bir veya çeşitli işyerlerinde çalıştıkları sürelerin birleştirilerek göz önüne alınacağı hükme bağlanmıştır. Bu durumda işçinin daha önce aynı işverenin bir ya da değişik işyerlerinde geçen hizmetlerinin yıllık izne hak kazanma ve izin süreleri hesabı yönlerinden dikkate alınması gerekir. Kamu kurum ve kuruluşlarında geçen hizmetlerin de aynı gerekçeyle izin hesabı yönünden birleştirilmesi gerekir. Bununla birlikte, işçiye önceki feshe bağlı olarak kullanmadığı izin ücretleri tam olarak ödenmişse, bu dönemin sonraki çalışma sürelerine eklenerek izin hesabı mümkün olmaz. Ancak, önceki çalışma döneminde izin kullandırılmak veya fesihte karşılığı ödenmek suretiyle tasfiye edilmeyen çalışma süreleri de aynı işverenin bir ya da değişik işyerlerindeki çalışmalara eklenir. İşçinin aralıklı olarak aynı işverene ait işyerinde çalışması halinde önceki dönemin kıdem tazminatı ödenerek feshedilmiş olması, izin yönünden sürelerin birleştirilmesine engel oluşturmaz. Yine, önceki çalışılan sürede bir yılı doldurmadığı için izne hak kazanılmayan arta kalan süreler de, işçinin aynı işverene ait işyeri ya da işyerlerindeki sonraki çalışmalarına eklenerek yıllık izin hakkı belirlenir. Yıllık izin, özde bir dinlenme hakkı olup, aralıklı çalışmalarda önceki dönem zamanaşımına uğramaz.

İş sözleşmesinin işverence feshedilmesi halinde 17. maddede belirtilen yasal ya da arttırılmış bildirim önelleri ile 27. madde uyarınca işçiye verilmesi gereken iş arama izinleri, yıllık ücretli izin süreleri ile iç içe girmez. Kanundaki bu düzenleme karşısında işçi tarafından ihbar önelli fesih halinde bildirim öneli ile yıllık izin süresinin iç içe girebileceği kabul edilmelidir.

Kanunda, iş sözleşmesinin feshinde ödenmesi gereken izin ücreti için kesin bir ödeme günü belirlenmiş değildir. Sözleşmenin feshi anı, yıllık ücretli izin hakkının ücrete dönüşmesi, bir başka anlatımla izin ücretine hak kazanma zamanı olarak Kanunda belirtilmiştir. İş sözleşmesinin feshedildiği tarihte izin ücreti muaccel olur, ancak faiz başlangıcı bakımından işverenin ayrıca temerrüde düşürülmesi gerekir.

Dairemizce, iş sözleşmesinin feshinde ödenmesi gereken izin ücreti, geniş anlamda ücret içinde değerlendirilmemiş ve 4857 Sayılı İş Kanununun 34. maddesinde sözü edilen bankalarca mevduata uygulanan en yüksek faize karar verilemeyeceği kabul edilmiştir (Yargıtay 9.HD. 24.10.2008 gün 2007/ 30158 E, 2008/ 28418 K.). O halde, izin ücreti için uygulanması gereken faiz, yasal faiz olmalıdır.

Sözleşmenin feshi üzerine ödenmesi gereken izin ücretinden taktiri indirim yapılması doğru değildir.

İşe iade davası sonunda işçinin işe başlatılmadığı tarihte iş sözleşmesi feshedilmiş sayıldığından izin ücreti hesabında işçinin işe başlatılmadığı tarihte alması gereken ücret dikkate alınmalıdır.

İşverenin işçiyi işe başlatması durumunda, iş ilişkisi kesintisiz devam ettiğinden, kullandırılmayan izin ücretine de hak kazanılması söz konusu olmaz. Daha önce işçiye kullandırılmayan izinler karşılığı olarak ödenmiş olan izin ücretleri de işverence geri istenebilir. 4857 Sayılı İş Kanununun 53. maddesinde işçinin yıllık ücretli izin hakkından vazgeçemeyeceği kurala bağlandığına göre, işçinin daha önce ödenen izin ücretinin işe iade sonunda işçinin işe başlaması halinde işçinin kullanmadığı izin hakkına sayılması da doğru olmaz.

Yıllık izin hakkı anayasal temeli olan bir dinlenme hakkı olup, işçinin iş sözleşmesinin devamı sırasında ücrete dönüşmez ve bu haktan vazgeçilemez. İşçinin iş sözleşmesinin devamı süresinde kullanmadığı yıllık izinlere ait ücreti istemesi mümkün değildir. Bu nedenle, işçinin iş sözleşmesinin devamı sırasında izin hakkının bulunduğunun tespitini istemesinde hukuki menfaati vardır.

Somut uyuşmazlıkta; davacı iş ilişkisi devam ederken eldeki dava ile izin alacağını talep etmiştir. Bu alacağın dayanağı olan yıllık ücretli izin hakkı, iş ilişkisinin sona ermesi hallinde izin ücretine dönüşmektedir. Bu bağlamda işçi, iş ilişkisi (sözleşmesi) devam ederken kullanamadığı yıllık izinlerinin ücretini dava yolu ile alamaz.

Yukarıda da değinildiği üzere yıllık izin hakkı anayasal temeli olan bir dinlenme hakkı olup, işçinin iş sözleşmesinin devamı sırasında ücrete dönüşmez ve bu haktan vazgeçilemez. Velhasıl bu hakkın niteliğinden ve düzenleniş biçiminden kaynaklı olarak aksi yöndeki bireysel veya toplu iş sözleşmeleri düzenlemeleri de geçerli kabul edilemez.

Tüm bu nedenlerle; Mahkemenin normlar hiyerarşisi kuralını ve hakkın niteliğini gözetmeksizin yazılı gerekçeyle sonuca gitmesi bozmayı gerektirmiştir.

4-)Dosya içeriğine göre davacının fazla çalışma süresinin açıklığa kavuşturulması gereklidir.

Mahkemece tanık beyanlarından davacı ve diğer işçilerin Haziran, Temmuz, Ağustos aylarında nöbetleşe yol ıslama işi yapması nedeniyle davacının hafta da 1 saat ayda da toplam 4 saat fazla çalışması olduğu kabul edilmiştir.

Dosya içeriği ve bilhassa taraf tanık beyanları, nöbet çizelgeleri, yangın raporları ile emsal 2015/4637 E. sayılı dosyadan yansıyan bilgi ve belgelerden; davacının Haziran, Temmuz, Ağustos aylarında yedi gün dönüşümlü olarak günde 1 saat yol ıslama çalışması yaptığının ve bu nedenle yapılan fazla çalışmasının ise haftalık 3 saat olduğunun kabulü dosya içeriğine göre isabetlidir.

Açıklanan nedenlerle; Mahkemenin yanılgılı değerlendirmeyle izin alacağının kabulüyle fazla çalışma süresinin hatalı tespiti bozmayı gerektirmiştir.

SONUÇ : Temyiz olunan kararın, yukarıda yazılı sebeplerden dolayı BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgililere iadesine, 24.11.2020 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.