O İŞÇİ BİR SAAT BİLE ÇALIŞTIRILAMAZ

Tam zamanlı çalıştırılan işçi kısa çalışmada gösterilemez

Ayda 30 gün kısa çalışma yaptığı bildirilen iş yerlerindeki işçiler, ne evden ne de iş yerinde kesinlikle çalıştırılamaz. Tam zamanlı kısa çalışmaya tabi işçiyi bir saat bile çalıştıran işveren zor durumda kalır. Ücretini ve primini yatırmadığı işçi haklı fesih yaparak kıdem tazminatını alır. İşçiyi sigortasız çalıştırmış durumuna düşeceği için bir yıl süreyle prim teşviklerinden yararlanamaz. Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı

TAM ZAMANLI ÇALIŞAN KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ ALABİLİR Mİ?

Şu anki iş yerinde 3 yıldır çalışıyorum. 28 Mart’tan başlamak üzere kısa çalışma ödeneği bağlandı. 15 Haziran’da aktif çalıştırmaya başladılar, halen de çalıştığım halde kısa çalışma ödeneği alıyorum. Bu nedenle prim gün sayım artmıyor, çalışmamın emekliliğime faydası olmuyor. Tam zamanlı çalıştığım halde kısa çalışma ödeneğinden faydalanmam bana çok mantıksız geliyor, bununla ilgili ne yapabilirim?

Ayrıca yüzde 54 engelli raporum var. Muhasebemize, “bunu SGK’ya bildirmeme gerek var mı” diye sordum, “gerek yok, engelli emekli olma şartları sürekli değişiyor" dedi. Şu anda 2610 günüm bulunmaktadır. Engelli olarak emekli olmak için ne yapabilirim? (Yusuf Y.)

Gönderdiğiniz prim hizmet dökümünde haziran ve temmuz aylarında 30’ar gün kısa çalışmaya tabi olduğunuz görünüyor. Bu durumda sizin bir saat bile çalıştırılmamanız gerekir. Eğer haftalık çalışma süreniz en az 3’te 1 oranında azaltılmış olsa, ayda 20 gün çalışıp 10 gün kısa çalışma ödeneği alabilirdiniz. Oysa iş yeriniz haziran ve temmuz aylarında 30 gün süreyle faaliyetlerin durdurulduğunu bildirmiş bulunuyor.

Çalıştığınız günlerin ücretlerinin işverence ödenmesi ve priminin yatırılması gerekir. Ücretinizin ödenmemesi ve priminizin yatırılmaması, size iş akdini fesih hakkı verir. Bu durumda ödenmeyen ücretlerinizi talep edip, kıdem tazminatınızı alıp ayrılabilirsiniz. Bu durumda işveren çalışanlara verilen kısa çalışma ödeneğini faiziyle iade etmek zorunda kalır. Ayrıca, bir nevi sigortasız işçi çalıştırdığı için bir yıl süreyle prim teşviklerinden yararlanamaz.

ENGELLİ EMEKLİLİĞİ İÇİN NE YAPMAK GEREKİR?

Engelliler, en az yüzde 40 engelli raporu olmak şartıyla belirli prim günlerini doldurarak yaşa bakılmaksızın emekli olabilirler. SSK ve BAĞ-KUR’lular ile 1 Ekim 2008’den sonra çalışmaya başlayan 4/c’lilerden, ilk defa sigortalı çalışmaya başlamadan önce yüzde 60 ve daha fazla oranda çalışma gücü kaybı bulunanlar 15 yıl sigortalılık ve 3960 gün ile emekli olabilirler. Çalışma gücündeki kayıp oranı yüzde 50-59 arasında olanlar 16 yıl sigorta ve 4320 prim günüyle; yüzde 40-49 arasında olanlar ise 18 yıl sigorta ve 4680 prim günüyle emekli olabilirler. Bu prim günleri üst rakamı göstermektedir. İşe başlama tarihine göre kademeli prim günü uygulanmaktadır.

Engellilik nedeniyle emeklilik hakkından yararlanabilmek için SGK Sağlık Kurulu’nca engellilik tespitinizin yapılması gerekir. Bunun için bağlı bulunduğunuz sosyal güvenlik merkezine başvurduğunuzda nereden rapor alacağınız konusunda yönlendirilirsiniz. Raporda yüzde 40-59 arasında engelli olduğunuz tespit edilirse, 18 yıl sigortalılık ve 4500 prim günüyle emekli olabilirsiniz. 2012 yılında çalışmaya başladığınıza göre 18 yıllık sigorta süresini 2030 yılında doldurursunuz. O tarihe kadar prim gününüzü de 4500’e tamamlarsanız yaşı beklemeden emekli aylığı bağlatabilirsiniz.

2008 öncesi çalışmaya başlayanların engelli emeklilik hakkından yararlanabilmesi için vergi indirimi belgesi aranıyor. Siz 2008’den sonra çalışmaya başladığınız için rapora ihtiyacınız yok. Bununla birlikte vergi dairesine başvurursanız, vergi indiriminden yararlanabilirsiniz.

2020 yılında uygulanan engelli indirim tutarları birinci derece engellilerde (çalışma gücünün asgari yüzde 80’ini kaybedenler) 1400 TL, ikinci derece engellilerde (çalışma gücünün asgari yüzde 60’ını kaybedenler) 790 TL, üçüncü derece engellilerde (çalışma gücünün asgari yüzde 40’ını kaybedenler) ise 350 TL’dir. Bu tutarlar aylık gelir vergisi matrahlarından indirilir. Böylece birinci derece engelliler aylık 210, yıllık 2 bin 520 lira; ikinci derece engelliler aylık 118.50, yıllık bin 422 lira; üçüncü derece engelliler ise aylık 52.50, yıllık olarak da 630 lira vergi indiriminden yararlanırlar.

Aylık 52.50 TL, yıllık 630 TL tutarındaki vergi indiriminden yararlanabilmek için engelli raporunuzun yanı sıra, çalıştığınıza dair işverence düzenlenen imzalı ve kaşeli dilekçe ile iş yerinizin bağlı bulunduğu vergi dairesine başvurmalısınız.

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ KIDEM TAZMİNATINI ETKİLER Mİ?

15 yıl 3600 prim günü şartlarını taşıyorum ve SGK’dan yazı alıp işimden ayrılmak istiyorum. Ancak nisan ve mayıs ayında primlerim yatmadı, kısa çalışma ödeneğinden yararlandım. Bu durum tazminatıma engel olur mu? Tazminat alırsam 2 ay eksik mi alırım? (Sinem Ü.)

Kısa çalışma ödeneği alınan süreler, yıllık izin ve kıdem tazminatı hesabında çalışılmış gibi kabul edilir. Kısa çalışma ödeneği kullandığınız günlerde primlerinizin yatmaması kıdem tazminatınızın eksik ödenmesine neden olmaz. İki aya karşılık gelen kıdem tazminatını alırsınız.

ÖLEN KİŞİ İÇİN EMEKLİ AYLIĞI YATIRILIR MI?

Babam bu yıl ocak ayında vefat etti. BAĞ-KUR emeklisi idi. Emekli aylığı her ayın 27’sinde yatardı ama 27 Ocak’ta aylığı yatmadı. SGK’ya sordum, “peşin ödenmiştir verilmez” dediler. Doğru mudur? (İsmi saklı)

SGK’dan verilen bilgi doğrudur. SGK’dan bağlanan gelir ve aylıklar peşin ödenir. Emekli aylıkları Emekli Sandığı mensuplarında (4/1-c) her ayın 1 ila 5’inde; SSK’lılarda (4/1-a) her ayın 17 ila 26’sında; BAĞ-KUR’lularda (4/1-b) da her ayın 25 ila 28’inde banka hesabına yatırılır. Babanızın 27 Aralık 2019 tarihinde aldığı aylık 27 Aralık-26 Ocak tarihleri arasındaki döneme aittir. Peşin ödenen aylıklar ölüm halinde iade edilmez. 26 Ocak’ta vefat etmiş olsa bile emekli aylığı yatırılmaz.

DOĞUM BORÇLANMASI İLE NASIL ERKEN EMEKLİ OLUNUR?

İki çocuk annesiyim, 27.07.1972 doğumluyum. 03.12.1987 tarihinde staj girişim bulunmaktadır. 01.05.1994 tarihinden 30.04.2001 tarihine kadar 4/a’dan isteğe bağlı 2520 günüm var. 18.05.2012 tarihinden beri de aktif olarak 4/b’den 2852 günüm bulunuyor. 1993 ve 1998 doğumlu iki çocuğum var. En erken ne zaman emekli olabilirim? Doğum borçlanması yapabilir miyim? Borçlanma hakkım var ise ne kadar yapabilirim? (İsmi saklı)

Mevcut koşullarda 4/a’dan 5675 prim günüyle 50 yaşında, 4/b’den ise 7200 prim günüyle 52 yaşında emekli olabilirsiniz. 1993’te doğan çocuğunuzun tam olarak hangi tarihte doğduğunu belirtmemişsiniz. Çocuğun doğduğu tarih ile 1 Mayıs 1994 tarihi arasındaki süre kadar borçlanma yapabilirsiniz.

Bu çocuğunuz için 4/a statüsünde çalışır iken 368 gün doğum borçlanması yapabilirseniz 49 yaşında emekli olabilirsiniz. 4/b’li çalışmayı bırakıp 4/a’ya geçerseniz, bugünden sonra 4/a statüsündeki prim günlerinizi 1260’a tamamladığınız tarihte emekliliğe hak kazanırsınız. Borçlanmayı 4/a statüsünde yaparsanız, borçlanma günleriniz 4/a’ya sayılır. Böylece fiilen 30 ay daha çalışarak 4/a’dan emekli olabilirsiniz. Bu anlattığım yöntemle 2021 yılında emekli olabilecek iken geç harekete geçmiş olduğunuz için mevcut koşullarda 4/a’dan 2023 yılında emekli olabilirsiniz.

Birinci çocuk için, sigortalı çalışmaya başladığınız tarihe kadar olan sürelerin tamamını, ikinci çocuk için ise çocuk doğduktan sonra sigortalı bir işte çalışmadığınız veya isteğe bağlı sigorta primi ödemediğiniz günleri borçlanabilirsiniz. Toplam iki yıllık süre için borçlanma yapabilirseniz, 4/b’den emeklilik yaşını 50’ye çekebilirsiniz. Mevcut primlerinize ilave olarak iki yıllık borçlanmayla prim günleriniz 6092 güne ulaşır. Bunun üzerine üç yıl daha çalışıp 7200 güne tamamladığınızda 2023 yılında emekli olabilirsiniz.

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ SONRASI ÜCRETSİZ İZİN DESTEĞİ ALINABİLİR Mİ?

Uluslararası bir otel zincirinde üç sezondur yazın çalışıp kışın askıya çıkmaktayım. Bu yıl pandemi dolayısıyla Turizm Bakanı’nın nisan ayında duyurduğu askıdaki personelin kısa çalışma ödeneğinden veya ücretsiz izin desteğinden yararlandırılması çağrısına istinaden herhangi bir yasal dayanak var mı? Yoksa işletmelerin kendi inisiyatifine mi bırakıldı ? Bırakıldıysa eğer tekrar askıya dönersek devletin sağladığı herhangi bir ödenekten faydalanabiliyor muyuz? (Salih Y.)

İşsizlik ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmek için daha önce son 120 gün sürekli çalışmak gerekiyordu. Kanunda geçen yıl ocak ayında yapılan değişiklik ile son 120 gün hizmet akdi bulunması yeterli hale geldi. Böylece sözleşmesi askıda olan kişilerin kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesinin önü açıldı. Pandemi dolayısıyla başlatılan kısa çalışma ödeneğinden 30 Haziran 2020 tarihine kadar başvuruda bulunan iş yerleri yararlanabiliyor. Kısa çalışma ödeneği alırken normal çalışmaya dönen iş yerleri, sonradan tekrar kısa çalışmaya geçebilirler. Bunun önünde bir engel bulunmuyor. Kısa çalışma ödeneği şimdilik 31 Ekim 2020 tarihine kadar devam edecek. Cumhurbaşkanı kararı ile yıl sonuna kadar da uzatılması mümkün bulunuyor. Özellikle turizm sektöründe yıl sonuna kadar devam etmesini bekliyoruz.

Nakdi ücret desteği ise kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayanlar ile işten çıkarma yasağı süresince ücretsiz izne çıkartılanlara ödeniyor. Bunun için daha önce başvuru yapılmış olması gerekmiyor. Kısa çalışma ödeneğinin süresi dolduktan sonra işvereniniz SGK’ya pandemi ücretsiz izin bildirimi yaptığında, nakdi ücret desteğinden yararlanmanızın önünde bir engel bulunmuyor.