SOKAĞA ÇIKMA YASAĞI ANAYASAYA UYGUN MU? AV.YUSUF KARATAŞLI'NIN KALEMİNDEN

Sokağa Çıkma Yasağı I

 Anayasa’ya Uygunluk

Sağlık Bakanı açıklamaları üzerine alelacele bir kararla İçişleri Bakanlığı tarafından bir genelge yayımlandı.  İller İdaresi  Genel Müdürlüğü’nün “çok acele”  uyarısıyla 10.04.2020 tarihi akşamı yayımlanan genelge ile büyükşehir statüsündeki 30 ilimiz ile akciğer rahatsızlıklarının yoğun olarak yaşandığı Zonguldak ilimize giriş çıkışın tamamen yasaklandığı gibi iki gün süreyle bazı istisnalar dışında vatandaşların sokağa çıkmaları tamamen yasaklandı. Bu yasağı ertesi hafta sonu yine iki gün olarak konulan sokağa çıkma yasağı izledi.

Sokağa çıkma yasağına uymayan vatandaşlarımıza adli/idari işlem yapılarak  3.180,00 TL idari para cezası uygulanmaktadır.

İçişleri Bakanlığı  genelgesinde “Sokağa Çıkma Yasağı”nın dayandığı kanuni esasları da açıklamıştır. Zira bir hukuk devleti olan ülkemizde idari eylem ve işlemleri kanuniliği esası her ne kadar Cumhurbaşkanlığı Hükümet sistemine geçişimizle beraber ciddi istisnalar getirilerek yaralansa da halen yürürlüktedir.

Bakanlık sokağa çıkma yasağını  İl İdaresi Kanunu’nun 11/C maddesi ile Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 27 ve 72. Maddelerine dayandırmaktadır. Bu yasaları hatırlayalım:

 İl İdaresi Kanunu Madde 11-C;

 “İl sınırları içinde huzur ve güvenliğin, kişi dokunulmazlığının, tasarrufa müteallik emniyetin, kamu esenliğinin sağlanması ve önleyici kolluk yetkisi valinin ödev ve görevlerindendir. Bunları sağlamak için vali gereken karar ve tedbirleri alır.”

Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 27 ve 72. Maddelerine baktığımızda ise

Madde 27 – Umumi hıfzıssıhha meclisleri mahallin sıhhi ahvalini daima nazarı dikkat önünde bulundurarak şehir ve kasaba ve köyler sıhhi vaziyetinin ıslahına ve mevcut mahzurların izalesine yarayan tedbirleri alırlar.

Madde 72 –zikredilen hastalıklardan biri zuhur ettiği veya zuhurundan şüphelenildiği takdirde aşağıda gösterilen tedbirler tatbik olunur:

1 - Hasta olanların veya hasta olduğundan şüphe edilenlerin ve hastalığı neşrü tamim eylediği tetkikatı fenniye ile tebeyyün edenlerin fennen icap eden müddet zarfında ve sıhhat memurlarınca hanelerinde veya sıhhi ve fenni şartları haiz mahallerde tecrit ve müşahede altına vaz'ı.

2 - Hastalara veya hastalığa maruz bulunanlara serum veya aşı tatbikı.

 3 - Eşhas, eşya, elbise, çamaşır ve binaların ve fennen intana maruz olduğu tebeyyün eden sair bilcümle mevaddın fenni tathiri.

4 - Hastalık neşreden haşarat ve hayvanatın itlafı.

5 - Memleket dahilinde seyahat eden eşhasın icap eden mahallerde muayenesi ve eşyalarının tathiri.

6 - Hastalığın sirayet ve intişarına sebebiyet veren gıda maddelerinin sarf ve istihlakinin men'i.

7 - Dahilinde sari ve salgın hastalıklardan biri zuhur eden umumi mahallerin tehlike zail oluncaya kadar set ve tahliyesi.

                Yukarıda da görüldüğü üzere kanunlarda Anayasal bir hak olan yerleşme ve seyahat özgürlüğünün sokağa çıkmayı yasaklayacak kadar sınırlandırmasını öngören bir hüküm bulunmamaktadır. Hasta olanların ya da hastalığın görüldüğü yerlerin karantina altına alınması öngörülmüş ancak kanun koyucu,  sokağa çıkma yasağı önlemini zikretmemiştir.

                Zaten 1982 Anayasası’nın 13. Maddesine göre Temel Hak ve Hürriyetler ancak kanunla sınırlandırılabilir. Bu sınırlamalar da ölçülü olmalı ve hakkın özüne dokunmamalıdır. Ayrıca sınırlamalar özel sınırlama sebeplerine dayanmalıdır. Özel sınırlama sebebi ise o hakkın Anayasanın bizatihi kendisi tarafından nasıl sınırlandırılabileceğinin belirtildiği sebeplerdir.

1982 Anayasası Madde 23 – Herkes, yerleşme ve seyahat hürriyetine sahiptir. Dedikten sonra özel sınırlama sebebi olarak ; Seyahat hürriyeti, suç soruşturma ve kovuşturması sebebiyle ve suç işlenmesini önlemek; amaçlarıyla kanunla sınırlanabilir.

Özetle sıralamak gerekirse;

1 - Anayasal bir hak olan seyahat hürriyeti genelge ile değil kanunla sınırlandırılmalıdır.

2- Bu konuda kanun çıkarılacak olsa bile seyahat hürriyetine ilişkin sınırlamalar suç soruşturması/kovuşturması ve ya suç işlenmesinin önlenmesi amacını taşımalıdır.

3 - Genelge ile yapılan seyahat hürriyetinin kısıtlanması açıkça 1982 Anayasası’nın 13. Maddesine aykırıdır.

4- Temel Hak ve Hürriyetlerin durdurulması 1982 Anayasası’nın 15. Maddesinde düzenlenmiştir. Ancak bunun için de savaş / seferberlik ya da olağanüstü hal ilanına ihtiyaç vardır.

5- 1982 Anayasası’nda yapılacak bir değişiklikle de sağlık sebebiyle seyahat özgürlüğüne kanunla kısıtlama getirilmesi sağlanıp buna uygun kanunlar çıkarılması anayasal hukuk düzenine daha uygun olacaktır.

Önümüzdeki yazıda sokağa çıkma yasağına uyulmaması halinde verilen cezaların hukuki durumunu aktaracağız.

Av. Yusuf KARATAŞLI

19.04.2020